شمال شبه جزيره عربستان - مقایسه دوره جاهلیت و اسلام نسخه متنی

اغلب تجارت پيشه و كشاورز بودند و با ايران ، هند و مصر روابط تجارى داشتند.^(86) تـاريـخ از وجود سد بزرگى به نام مآرب در سرزمين يمن گزارش مى دهد كه خود دليلى است بر اينكه در آن سرزمين تمدنى وجود داشته است .

قـرآن كـريـم نـيـز از آبـاديـهـاى اطـراف آن سـد و نـيـز ويـرانـى آن بـر اثـر سيل خبر داده است ، آنجا كه مى فرمايد:

((لَقـَدْ كـانَ لِسَبَاءٍ فى مَسْكَنَهِمْ ايَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمينٍ وَ شِمالٍ كُلوُا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوا لَهُ بـَلْدَةٌ طـَيِّبـَةٌ وَ رَبُّ غـَفـوُرٌ فـَاَعـْرَضـُوا فـَاَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَ بَدَّلْناهُمْ بِجَنَّتْيهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَواتَىْ اُكُلٍ خَمْطٍ وَ اَثْلٍ وَ شَىْءٍ مِنْ سِدْرٍ قَليلٍ))^(87) بـيـقين براى قوم سبا در اقامتگاهشان آيتى بود. دو بوستان از راست و چپ ، (ما به آنها گفتيم ) كـه از روزى پـروردگـارتـان بـخـوريـد و سـپـاسـگـزار او بـاشـيـد شـهـرى پـاك و مطلوب و پـروردگـارى آمـرزنـده داريـد. پـس روى از فـرمـان بـرتافتند، در نتيجه سيلى ويرانگر بر سـرشـان فـرو فـرستاديم و دو بوستان آنان را بدل كرديم به دو بوستان با ميوه هاى تلخ خاردار و گز و چيز اندكى از سدر.

بـنـاى ايـن سـد عـظـيـم ، سـرزمـيـن يمن را كه تا آن زمان از سيلابها استفاده مى كرد احيا كرد، و بـاغـهـاى سـر سـبـز و خـرمـى در اطـراف آن پـديـد آورد، خـرابـى سـد كـه دليـل آن بـه روشـنـى مـعـلوم نـيـسـت ، بـاعـث ويـرانـى سـرزمـيـن يـمـن و پـراكـنـدگـى مـردم آن شد.^(88) كـشـاورزى در سـرزمـيـن يـمـن رواج كـامـل داشـتـه و چـيـزهـايـى مـثـل زردآلو، هـلو، انـجـيـر، بادام ، انگور، گندم ، ذرت ، جو، ارزن و ديگر اقلام كشاورزى در آن بـخـوبى به عمل مى آمد. ارزش تهيه اين محصولات زمانى آشكار مى شود كه بدانيم مردم آن را با دشوارى به وسيله آب چاه و آب سدّ آبيارى مى كردند.^(89) جـايـگـاه يـمـن در كـنـار اقـيـانـوس هـند، به اين سرزمين اهميت تجارى ويژه اى بخشيده بود. يمن واسـطه تجارى بين هندوستان با كشورهاى مصر، آشور و فنيقيه محسوب مى شد. از اين رو ميان يـمـنيها و هنديان روابط دوستى و تجارى محكمى برقرار بود، چرا كه آنان محصولات هند را از راه دريـا و خـشـكـى حمل كرده ، در بازارهاى جهانى آن روز به فروش ‍ مى رساندند. تجارت از راه دريـا نـيـاز بـه كـشـتـيـهـاى مـنـاسـب داشـت . كـار كـشـتـى سـازى نـيـز در سـواحـل و بـنـدرگاههاى يمن انجام مى شد. مردم يمن علاوه بر آنكه واسطه تجارى بودند، خود نـيز توليدكننده محصولات كشاورزى صادراتى به شمار آمده برخى از سنگهاى معدنى قيمتى را نيز استخراج و صادر مى كردند.^(90) عقيق يمن امروز هم در ميان ايرانيان ارزشمند است كه خود دلالت بر صدور آن به كشور ما از ديرباز مى كند.

شمال شبه جزيره عربستان

حـاصـلخـيـزى زمـيـن و هـمـسـايـگـى بـا تـمـدنـهـاى ايـران و روم ، امـكـان ايـجـاد تـمـدن در شـمـال جـزيـرة العـرب را فـراهـم آورده بـود. در نـاحـيـه شـمـال شـبـه جزيره عربستان دولتهاى حيره و غسّان تحت حمايت ايران و روم مى زيستند. اين دو دولت بـر مـبـنـاى تمدنهاى بسيار كهن پيشين بنا شده بودند. آثار تمدن در قصرهايى كه مى سـاخـتـنـد بـخـوبـى مـشـاهـده مـى شـد. برخى از روايات تاريخى بيانگر آن است كه يزدگرد اوّل سـاسـانـى پـسـر خـود بـهـرام گـور را بـه يـكى از پادشاهان حيره سپرد تا او را تربيت كند.^(91) كه اين امر دلالت بر رشد اخلاقى مردم اين سرزمين دارد.

آثـار بجا مانده از اين سرزمين نشان دهنده آن است كه مردم يمن پس از شكسته شدن سدّ مارب به منظور يافتن نقاط مناسب جديد براى سكونت به آنجا روى آوردند. گزارشهاى ديگر مى گويد: دولتهاى يمن مثل ((مَعين )) و ((سبا)) در امتداد شاهراه يمن به فلسطين كوچ نشينهايى داشته اند؛ بـه ايـن تـرتيب ، مى توان گفت ؛ شمال غربى شبه جزيره عربستان زمانى در تصرف دولت معين بوده است .

سـرزمـيـن غـسـّان نـيـز بـه حيره شباهت داشت و دولتش تحت الحمايه بود. روميان بر آنجا سلطه داشتند و در جنگهاى خود با ايرانيان از آنها استفاده مى كردند.

از نوع زندگى مردم حيره و غسّان كه بيشتر كارشان نظاميگرى بود، مى توان دريافت كه مردم اين سرزمينها