تجارت در اسلام - مقایسه دوره جاهلیت و اسلام نسخه متنی

دو از سود آنها بزرگتر است .

مـمـكـن اسـت گفته شود:قمار هم كارى است كه فرد انجام مى دهد و از سودش برخوردار مى شود. ولى بـايـد دانـسـت كـه قـمـار، كـار نـيـسـت بـلكـه تـصـاحـب اموال ديگران بدون ارائه خدمتى اقتصادى است .

تجارت در اسلام

اسـلام تـجـارت را پـذيـرفـتـه و قـوانـيـن آن را بـطـور مفصل بيان كرده است ، چرا كه جامعه نيازمند تبادل كالاست و رفع نيازمنديها از راه دادوستد ممكن مى شود. بر اين اساس ‍ تجارت يكى از اركان تمدن بشرى به شمار مى رود. با اين وجود، هر چند تجارت امرى پسنديده و ضرورى است و تاجران از گروههاى مفيد جامعه هستند،^(158) ليـكـن افـراط در آن تـا حـدى كه واجبات دينى و وظايف اجتماعى را تحت تاءثير قرار دهد، مذموم شمرده شده است . در سوره جمعه مى خوانيم :

((يـا اَيُّهـَا الَّذيـنَ امـَنوُا اِذا نوُدِىَ لِلصَّلوةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمْعَةِ فَاسْعَوْا اِلَى ذِكْرِ اللّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْخَيْرٌ لَّكُمْ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَموُنَ فَاِذا قُضِيَتِ الصَّلوةُ فَانْتَشِروُا فِى الْارْضِ وَابْتَغوُا مِنْ فَضْلِ اللّهِ وَاذْكُرُواللّهَ كَثيرالَّعَلَّكُمْ تُفْلِحوُنَ))^(159) اى كـسـانـى كـه ايـمـان آورده ايـد! هـر گاه براى نماز در روز جمعه ندا داده شد، بسوى ياد خدا شـتـابـيـد و دادوسـتـد را واگـذاريـد اين براى شما اگر بدانيد بهتر است ، و چون نماز(جمعه ) پـايـان يـافـت در زمين پراكنده شويد و از فضل خدا(آنچه خواهيد) بجوييد و خداى را بسيار ياد كنيد، باشد كه رستگار شويد.

دربـاره شـاءن نـزول آيـه يـاد شـده نـوشـتـه انـد كـه مـردم مـديـنـه بـا رسـول خدا(ص ) نماز جمعه مى خواندند كه كاروانى تجارى از راه رسيد. مردم با ديدن كاروان نـمـاز را تـرك كـرده ، جـز تـعـداد انـدكـى بـاقـى نـمـانـدنـد. هـمـچـنـيـن نـقـل شـده اسـت كـه وقـتى كاروان مى رسيد طبل مى كوبيدند تا مردم خبردار شوند؛ همين كه مردم صـداى طـبـل را شـنـيـدنـد از گـرد رسـول خـدا پـراكـنـده شـدنـد؛ در حـالى كـه آن حـضـرت مشغول خواندن خطبه بود.^(160) حـفـظ حـكـومـت اسـلامى كه رسول خدا در مدينه تشكيل داد، نياز به جهاد و ايثار مسلمانان داشت ، و لازم بود آنان از منافع مادى و دنيوى كه از راه تجارت تاءمين مى شد، چشم بپوشند و در يارى اسـلام و تـحـكيم پايه هاى حكومت اسلامى بكوشند. از جمله مسائلى كه مسلمانان را از جهاد در راه خـدا بـاز مـى داشـت ، تـرس از كـساد شدن تجارت بود. قرآن كريم مسلمانان را تهديد كرد كه بايد جهاد را مقدم بدارند وگرنه منتظر رسيدن امر خدا باشند.

((قُلْ اِنْ كانَ اباؤُكُمْ وَ اَبْناؤُكُمْ وَ اِخْوانُكُمْ وَ اَزْواجُكُمْ وَ عَشيرَتُكُمْ وَ اَمْوالٌ اقْتَرَفْتُموُها وَ تِجارَةٌ تـَخـْشـَوْنَ كـَسـادَهـا وَ مـَسـاكـِنَ تـَرْضـَوْنـَهـا اَحـَبَّ اِلَيْكُمْ مِّنَ اللّهِ وَ رَسوُلِهِ وَ جَهادٍ فى سَبيلِهِ فَتَرَبَّصوُا حَتّى يَاْتِىَ اللّهُ بِاَمْرِه ...))^(161) بـگـو اگـر پـدرانـتـان و فـرزنـدانـتان و برادرانتان و زنانتان و خويشاوندانتان و اموالى كه انـدوخـتـه ايـد و تـجارتى كه از كساد آن بيم داريد و خانه هايى كه بدان دلخوش هستيد براى شـمـا از خـدا و جـهـاد كـردن در راه او دوسـت داشتنى تر است ، منتظر باشيد تا خدا فرمان خويش بياورد... .

پرداختن به جهاد در راه خدا به جاى تجارت ، در صدر اسلام ، كه مورد تاكيد اسلام بوده ، نه تـنـهـا منافع معنوى داشت ، بلكه از لحاظ مادى نيز سودآور بود. مسلمانان به بركت جهاد در راه خـدا، سـخـتـيـهـاى جـنـگ بـا مخالفان اسلام در شبه جزيره عربستان را پشت سر گذاشتند و به گـشـودن امـپـراتوريهاى ايران و روم پرداختند و به چنان منافعى دست يافتند كه هرگز از راه تـجـارت تـاءمين نمى شد. با دستيابى به سرزمينهاى مختلف ، هم سلطه اقتصادى يافتند و هم سـلطـه سـياسى . با سلطه سياسى راههاى تجارى امنيت بيشترى يافت و بازارهاى جديدى نيز گشوده شد.

سنّتها و ارزشهانزد عرب جاهلى و اسلام

زنـدگـى عـرب جـاهـلى بـر اسـاس سـنـّتـهـا و ارزشـهـايـى شـكـل گرفته بود كه از ضروريات اوليه