اسلام والغاى بردگى - مقایسه دوره جاهلیت و اسلام نسخه متنی

صـورتـهـاى گـونـاگون يكديگر را به بردگى مى گرفته اند، بويژه در جنگها كه طرف مغلوب پس از شكست ، بنده و برده طرف پيروز محسوب مى شد. برده گرفتن درميان ايرانيان و رومـيـان بـسـيـار شـايـع بـود و از جـمـله هـدايـاى حـكـمرانان ايران و روم به يكديگر بردگان بود.^(114) عـربـهـاى روزگـا جـاهـليت نيز برده داشتند كه يا از اسيران جنگى بودند، يا از حبشه و جاهاى ديـگر خريدارى مى كردند. برده ها را از نقاط مختلف مى آوردند و چون ديگر كالاها در بازارهاى مـوسـمـى بـه فـروش مـى رسـانـدنـد. وقـتـى كـسـى بـرده اى مـى خـريـد مـثـل چـارپـايـان ريـسـمـان بـه گـردنـش مـى انـداخت و به خانه مى برد. بردگان به ارث مى رسيدند. مگر اينكه صاحب برده به او مى گفت : تو بعد ازمرگ من آزاد هستى .^(115) بـردگـان مـورد اعـتـمـاد نبودند؛ با اين وجود، برده ها درجنگها به كار برده مى شدند، ولى از غنيمتها سهمى نداشتند و سهم او از آن صاحبش بود.^(116) قمار بازى يكى از شيوه هاى ديگر برده گيرى بود. به اين ترتيب كه هر كس به حريف خود مى باخت برده او مى شد، چنان كه ابى لهب وعاصى بن هشام با همين شرط قمار كردند وابولهب بـرد وعـاصى را به بردگى گرفته ، به شتر چرانى وا داشت . علاوه براين ، وامداران نيز به بردگى گرفته مى شدند.^(117) عـربـهـاى دوره جاهليت ، برده را آزاد نمى كردند مگر به دليلى بسيار مهم ، هر وقت هم برده اى مـى خـواسـت از دسـت صـاحـبـش آزاد شـود، تـنـهـا مـى تـوانست ازوى بخواهد كه او را به ديگرى بفروشد.^(118)

اسلام والغاى بردگى

اسـلام بـصـراحـت بـرده دارى را لغـو نـكـرده اسـت ؛ امـا در عمل ، نظامى تاءسيس كرده است كه برده دارى كم كم از ميان برود. در حقيقت ، اسلام براى آزادى بـردگـان شـعـار نداده ، بلكه راه عملى شدن آزادى آنان را گشوده است . قرآن كريم و روايات پيشوايان دينى آزادى برده را يكى از كارهاى پسنديده و پراجر و پاداش دانسته اند. علاوه بر اين ، آزاد ساختن برده به عنوان كفاره بسيارى از گناهان درنظر گرفته شده است .

قرآن كريم يكى از بهترين راههاى مصرف مال را آزاد ساختن بردگان معرفى كرده است :

(( ... وَاتـَى الْمـالَ عـَلى حـُبِّهِ ذَوِى الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَالْمَسكينَ وَابْنَ السَّبيلِ وَالسّائِلينَ وَ فِى الرِّقابِ ...))^(119) و مـال را بـا آنـكـه دوسـت مـى دارنـد به خويشاوندان و يتيمان و بيچارگان و در راه ماندگان و نيازمندان و درآزادى بردگان داد... .

رسول خدا(ص ) پيرامون ارزش آزاد كردن بندگان فرمود:

(( مَنْ اَعْتَقَ رَقَبَةً فَهِىَ فِداءُهُ مِنَ النّارِ كُلُّ عُضْوٍ مِنْها فِداءُ عُضْوٍ مِنْهُ))^(120) كـسـى كه برده اى را آزاد كند، آن برده فدايى وى از آتش است . هر عضو برده ، فديه عضوى از آزاد كننده است .

امـام صـادق عـليـه السـلام فـرمـوده است : چهاركار است كه هر كس انجام دهد وارد بهشت مى شود، يـكـى ازآنـهـا آزاد كـردن بـرده اسـت .^(121) رسول خدا (ص ) پنج چيز را باعث رفتن به بهشت دانسته اند كه يكى از آنها آزاد كردن برده است .^(122) مـوارد متعددى از احكام فقهى وجود دارد كه آزاد كردن بنده درآنها در نظر گرفته شده است . به عـنـوان مـثـال ، ((كـفاره افطار ماه رمضان يكى از اين سه چيز است : آزاد كردن يك بنده ، يا دو ماه پى در پى روزه گرفتن ، يا شصت فقير را طعام دادن .))^(123)