دين و مذهب در عصر جاهلى - مقایسه دوره جاهلیت و اسلام نسخه متنی

جـامـعـه اسـلامى در پرتو تعاليم آسمانى از استقلال و اعتماد به نفس برخوردار شد و مؤ منان فـرمـان يـافـتـنـد تـا حـكـومـت هيچ ستمگر يا غير مسلمانى را نپذيرند و نيز به نفع هيچ ظالم و خائنى با كسى دشمنى نورزند.

قرآن كريم مى فرمايد:

((وَ لَنْ يَجْعَلَ اللّهُ لِلْكافِرِينَ عَلَى الْمُؤ مِنِينَ سَبيِلا))^(53) و خداوند هرگز براى كافران به زيان مسلمانان راهى نگشوده است .

همچنين مى فرمايد:

((وَ لاتَرْكَنُوا اِلَى الَّذيِنَ ظَلَموُا))^(54) به ستمكاران ميل نكنيد.

و نيز مى فرمايد:

((وَ لاتَكُنْ لِلْخائِنيِنَ خَصيِما))^(55) و به نفع خيانتكاران با كسى به دشمنى بر نخيز.

دين و مذهب در عصر جاهلى

تنوع جغرافيايى ، آميختگى نژادى ، اختلاف امكانات معيشتى و تفاوت شيوه هاى زندگى در شبه جـزيـره عـربـسـتـان و نـيـز هـمجوارى با يهوديان ، مسيحيان ، زرتشتيان و صابئيان ، گذرگاه بـازرگـانى خليج فارس به مديترانه و تحولات تاريخى اين سرزمين ، باعث پيدايش ‍ عقايد مـخـتـلف در آن شـد. عـلاوه بـر شـرك و بـت پـرستى كه اعتقاد شايع مردم در دوره جاهليّت بود، ديـنـهـايـى مثل حنيف ، يهوديت ، مسيحيّت ، زرتشتى و ستاره پرستى در جزيرة العرب وجود داشت .^(56) مـرجـع اصـلى ما در اين بحث ، قرآن كريم است كه از اعتقادات مشركان و بتهايشان فراوان سخن گـفـتـه ، داسـتـان سـاخـتـن خـانـه كـعـبـه بـه دسـت حـضـرت ابـراهـيـم (ع ) را نقل كرده و نيز گفتگوهاى اهل كتاب و پيامبر (ص ) را بازگو كرده است .

دين حنيف

بـر اسـاس قـرآن كـريـم و روايـتـهـاى اسـلامـى ، حضرت ابراهيم (ع )، كعبه را بنا كرد و آيين يـكـتـاپـرسـتـى مـوسوم به حنيف را در مكّه رواج داد. حنيف بودن دين حضرت ابراهيم در قرآن چنين يادآور شده است :

((مـا كـانَ اِبـْراهـيـِمُ يـَهـوُديـّا وَ لانـَصـْرانـيـّاً وَ لكـِنْ كـانَ حـَنـيـِفـا مـُسـْلِمـا وَ مـا كـانَ مـِنـَ الْمُشْرِكيِنَ))^(57) ابـراهـيـم بـه آيـيـن يـهـود ونصارا نبود ليكن به دين حنيف و مسلمانان بود و از آنان كه به خدا شرك آورده اند نبود.

دين حنيف از نظر قرآن كريم داراى چنان اصالتى است كه پيامبر اسلام نيز از جانب خداوند فرمان يافت تا از آن پيروى كند.

((ثُمَّ اَوْحَيْنا اِلَيْكَ اَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ اِبْراهيمَ حَنيفا وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكينَ))^(58) آن گاه بر تو وحى كرديم كه (در دعوت به خداپرستى و توحيد) از آيين حنيف ابراهيم پيروى كن كه او به خداى يكتا شرك نياورد.

ديـن حـنيف براى مدّتى طولانى در شمال عربستان رواج داشت . با وجود پيدايش ‍ بت پرستى در آن سـرزمـيـن ، مـعـتقدان به اين دين حتى در روزگار ظهور اسلام نيز كم و بيش ‍ يافت مى شدند. اينان به خداى يكتا و روز رستاخيز معتقد بودند و مردم را از كارهاى زشت باز مى داشتند و حتى بعضى از آنان بعثت پيامبر(ص ) را بشارت دادند.^(59)

بت پرستى

بـت پـرسـتـى ديـن شـايـع مـردم شمال عربستان به هنگام ظهور اسلام بود. پيرامون پيدايش و اشاعه آن دو قول بين مورخان اسلامى وجود دارد.