واقع نگرى - مقایسه دوره جاهلیت و اسلام نسخه متنی

پير شده ام و نمى توانم قرآن بياموزم ، ليكن از روى حقيقت و يقين شهادت مى دهم كه خدايى جز خداى يكتا نيست و محمد(ص ) فرستاده اوست . وقتى آن پيرمرد رفت ، رسول خدا(ص ) فرمود: اين مرد اسلام را فهميده و درك كرده است .^(211) همچنين روايت شده است كه آن حضرت مردى را ديد كه نماز مى خواند. ساعتى براو نگريست ، آن گاه به مردى كه همراه وى بود گفت : آيا نماز او را صادقانه مى بينى ؟ گفت : اين مرد از تمام سـاكـنـان شـهـر ما بيشتر نماز مى خواند . پيامبر (ص ) فرمود: (آرام ) حرفت را نشنود كه او را نـابـود مـى كـنى . آن گاه فرمود:

همانا خداوند براى اين امت آسانى خواسته است ، نه دشوارى .^(212) آرى اسلام تكليفى خارج از طاقت انسان ندارد وا ز هركس به اندازه توانايى او وظيفه مى خواهد. قرآن كريم در اين باره مى فرمايد:

(( ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى الدّينِ مِنْ حَرَجٍ))^(213) خداوند براى شما در دين دشوارى ننهاده است .

ايـن سـهـولت بـگـونـه اى چـشـمـگير است كه درميان مخالفان صدر اسلام شنيده نشده كسى به دشـوارى احـكـام اسـلام اعـتـراض كـرده بـاشـد. كـسـانـى بـودنـد كـه مـسائل واهى را بهانه مى كردند تا اسلام را نپذيرند، ولى به احكام و مقررات دينى ، از آن رو كه نمى توان به جا آورد. كسى اعتراض نكرده است .

واقع نگرى

اسـلام دينى واقع نگر است و احكام آن خشكى و خشونت ندارد. انعطاف در همه جاى آن به چشم مى خـورد و اوامـرش بـگونه اى تنظيم شده كه هر كس در هر حالى بتواند از عهده انجامش برآيد، و در عين حال ، احساس كند وظيفه خود را نسبت به پروردگار خويش ادا كرده است .

يـكـى از واجـبـات مـهـم الهـى جـهـاد اسـت . ايـن حـكـم در صـدر اسـلام بـه دليـل كـمـى عـده مـسـلمـانـان از اهـمـيـّت حـيـاتـى بـرخـوردار بـود. بـا ايـن حال ، كسانى كه عذر موجه دارند از آن معاف شده اند. قرآن كريم دراين باره فرموده است :

(( لَيـْسَ عـَلَى الضُّعـَفـاءِ وَ لا عـَلَى الْمـَرْضـى وَ لا عـَلَى الَّذينَ لا يَجِدُونَ ما يُنْفِقُونَ حَرَجٌ اِذا نَصَحُوا لِلّهِ وَ رَسُولِهِ ما عَلَى الْمُحْسِنينَ مِنْ سَبيلٍ وَاللّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ))^(214) بـرناتوانان و بر بيماران و بركسانى كه چيزى براى خرج كردن نمى يابند، در صورتى كه براى خدا و پيامبرش ‍ خيرخواهى كنند گناهى نيست ، راه اعتراض به نيكوكاران بسته است و خداوند آمرزنده اى مهربان است .

قـرآن كـريـم اين حقيقت را يادآور شده است كه خداوند نمى خواهد با وضع قوانين و مقررات سخت وانـعطاف ناپذير، مردم را به سختى و زحمت بيندازد، بلكه اين عبادتها براى سازندگى خود آنـان است . از اين رو، در مساءله طهارت فرموده اگر آب براى كسى زيان داشته باشد. خداوند بـه جـاى وضـو و غـسـل ، تـيـمـّم را قـرار داده است . سپس در فلسفه تشريع اين جايگزينى مى فرمايد:

(( مـا يُريدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُريدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِّمَ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ))^(215) خـدا نـمـى خواهد كه دشوارى بر شما بار كند، بلكه مى خواهد شما را پاك گرداند و نعمتش را بر شما تمام كند، باشد كه شما سپاس گزاريد.

انعطاف و واقع نگرى درتمامى دستورات الهى درابواب مختلف فقه بخوبى نمايان است . بى ترديد اگر اين