محيط و موقعيّت سياسى ، اجتماعى وجغرافيايى جزيرة العرب - مقایسه دوره جاهلیت و اسلام نسخه متنی

بـاز هم مشركان و مخالفان از هماوردى عاجز ماندند. خداوند در مرحله سوّم يك درجه ديگر تخفيف داد و از آنـان خـواسـت تـا يـك سـوره مـانـند قرآن بياورند. اين بار آنان را بيم داد كه از تلاش بيهوده دست بردارند و از آتش دوزخ بپرهيزند.

(( وَاِنْ كُنْتُمْ فى رَيْبٍ مِمّا نَزَّلْنا عَلى عَبْدِنا فَاءْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللّهِ اِنْ كـُنـْتـُمْ صادِقينَ فَاِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النّارَ الَّتى وَ قُودُهَا النّاسُ وَالْحِجارَةُ اُعَدِّتْ لِلْكافِرينَ))^(262) واگـر دربـاره آنـچـه بـربـنـده خـويـش فـرو فـرسـتـاديـم شـك مـى ورزيـد اگـر راسـت مـى گـويـيـدگواهان خود را بغيراز خداوند بخوانيد و سوره اى به مانند آن بياوريد. پس اگر اين كـار را نـكـنـيـد وهـرگـز نخواهيد كرد، از آتشى پروا گيريد كه هيمه اش آدميان و سنگ است كه براى كافران آماده شده است .

آيـه هـاى مـبـارزه طـلبى قرآن مربوط به دوره مكّه مى باشد و سوره هاى اين دوره اغلب كوچك و آيـه هـا نـيـز كـوتـاه است . خداوند متعال با خصم تا آنجا كه ممكن بود مماشات كرد و آسانترين شـرايط ممكن را قرار داد، اما دشمن در نهايت غرور به زانو در آمد و تلاشهاى او نه تنها سودى نبخشيد، بلكه طبل رسوايى او را نيز به صدا درآورد. خداوند خبر ناتوانى آنان را داد وگفت :

انس و جن هرگز نخواهند توانست همانند قرآن را بياورند هر چند كه به يكديگر كمك كنند.

(( قَلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الاِْنْسُ وَالْجِنُّ عَلى اَنْ يَاءْتُوا بِمِثْلِ هذَاالْقُرآنِ لايَاْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهيراً))^(263) بـگـو اگـر آدمـيـان و پـريـان گردآيند بر سر اينكه همانند اين قرآن را بياورند، به مانندش نتوانند آورد، هرچند برخى از ايشان پشتيبان برخى ديگر باشند.

سـخنوران و شاعران چيره دست عرب از معارضه با قرآن عاجز ماندند و قرآن سلطان سخن عرب گـرديـد و در پـرتـو تعاليم نورانى آن ، عدد مسلمانان فزونى گرفت و گستره اسلام وسعت يـافت . شكست مشركان بزرگترين مانع را از سر راه اسلام برداشت و گرنه شاعران عرب با طعن زدن و هجو كردن پيامبر(ص ) و قرآن ، پيشرفت اسلام را دچار وقفه و ركود مى ساختند.

محيط و موقعيّت سياسى ، اجتماعى وجغرافيايى جزيرة العرب

ديـن مـبين اسلام در عصرى و در سرزمينى ظهور كرد كه عليرغم نامناسب بودن محيط حجاز براى رشـد آيـيـن اسـلام از بـرخـى جـهـات ، از جهات ديگر شرايط پيروزى ازجنبه هاى گوناگونى بـرايـش فـراهم بود.

موقعيت جهانى ، وضعيت جغرافيايى و اوضاع سياسى ـ اجتماعى عربستان بـگـونـه اى مـسـاعـد بـود كـه در مدّت كوتاهى زير سلطه و سيطره حكومت اسلامى درآمد. البته تـشـكـيـل حـكـومـت اسـلامـى و گـسـتـرش اسـلام در جـزيـرة العـرب تـنـهـا مـعـلول آن اوضـاع مـسـاعـد و مـوقـعـيـت مـنـاسـب نـبـود و عـوامـل ديـگـرى چـون عامل انسانى و عامل تعاليم اسلامى نيز در آن دخالت داشت ، ليكن موقعيت مناسب سياسى ـ اجتماعى عـربـسـتـان بـراى پـذيـرش يـك ديـن و حـكـومـت جـديـد، راه اسـلام را هـمـوار كـرد و بـه عوامل ديگر يارى رسانيد.

وسعت جغرافيايى شبه جزيره عربستان

شـبـه جـزيـره عـربـسـتان سرزمينى بود پهناور و كم آب و علف و داراى منابع اقتصادى بسيار انـدك .^(264) از ايـن رو، مـورد طـمـع قـدرتـهـاى بـزرگ آن روز نـبـود، چرا كه تسخير و نـگـهـدارى آن دشـوار و بـى فـايده بود. تنها عاملى كه مردم را به سكونت درآنجا وادار ساخته بود، آزادى بود كه به سبب نبودن دولت و حكومت از آن بهره مند بودند. آنان سكونت در يك مكان را بـا عـلوّ هـمـّت و گـردن فرازى خود سازگار نمى يافتند. آنها معتقد بودند كه بنا و حصار مـانـع از جولان و حركت است ، همت را مقيّد مى كند و طبع را از كسب شرف و بزرگى باز مى دارد. ايـن بـود كـه صـحـرانـشـيـنـى را بـاتـمـام سـخـتـى آن بـرگـزيـدنـد و مـشـكـلات آن را پـذيرا شدند.^(265) نـقـل شـده اسـت كـه يـكـى از سـخـنـوران عـرب نـزد خسرو (انوشيروان ) رسيد. خسرو از وى سؤ ال كرد كه