هـ ـ اشكال اوّل ملاصدرا - درآمدی بر خداشناسی فلسفی نسخه متنی

هـ ـ اشكال اوّل ملاصدرا

ملاصدرا استدلال ابن سينا را به دليل آنكه پاى مفهوم وجود در آن به ميان آمده است، برهان صديقين نمى داند. زيرا مفهوم وجود غير از حقيقت وجود است كه برهان صديقين صرفاً از طريق آن وجود خدا را اثبات مى كند; به اعتقاد ملاصدرا برهان ابن سينا، برخلاف ادعاى خود او، بر تحليل نفس وجود استوار نيست.(105)

در پاسخ اين اشكال، حاجى سبزوارى گفته است :

در برهان ابن سينا، مفهوم وجود از جهت مشير بودن به حقيقت وجود مورد استفاده قرار گرفته، نه از آن جهت كه مفهومى از مفاهيم و امرى ذهنى است.(106)

از آنجا كه در عبارت خود ابن سينا اشاره اى به مفهوم وجود نيست و وى همه جا از حقيقت وجود و واقع بحث مى كند، اشكال ملاصدرا مبهم و نامفهوم به نظر مى رسد. شايد وى مى خواهد بگويد كه ابن سينا با تقسيم موجود به واجب و ممكن، پاى مفهوم وجود را از آن جهت كه مشير به خود موجود است به ميان آورده است، چراكه صرف وجود، بدون لحاظ حيثيت ديگر قابل تفكيك به واجب و ممكن نيست. آنچه كه مى تواند به واجب و ممكن تقسيم شود نفس وجود نيست كه خود معيار وجوب و استغناست، بلكه مفهوم موجود از جهت اشاره به موجودى كه مى تواند ماهوى يا غير ماهوى باشد، است. اگر آنچه ملاصدرا بر آن انگشت نقد نهاده، اين باشد، پاسخ حاجى سبزوارى راه به جايى نمى برد.

اين اعتراض اگر وارد باشد، ضررى به اصل برهان و صحت آن نمى زند و تنها متوجّه ادعاى عنوان آن است. ملاصدرا خود برهان ابن سينا را قبول كرده، آن را نزديك ترين راه به برهان صديقين واقعى مى داند، و در برخى از كتاب هايش به آن استناد مى كند.(107)