در ميان اشكال هاى مختلفى كه بر برهان لايب نيتز شده است، دو اشكال برتراندراسل و ديويد هيوم از شهرت و اعتبار بيشترى برخوردارند.(135) البته اين نقدها تنها متوجه روايت لايب نيتزى برهان امكان نبوده، بر اكثر تقريرهاى آن واردند و به همين دليل مورد بحث قرار مى گيرند.
1 - اشكال راسل
اگر چه ديويد هيوم به لحاظ تاريخى مقدم بر راسل است و سزاوار است كه اشكال او پيشتر طرح شود، اما از آنجا كه اشكال راسل، جايى براى طرح اشكال هيوم باقى نمى گذارد و اساس برهان را درهم مى كوبد، نخست آن را به بحث مى گذاريم. به اعتقاد راسل جست و جوى علت براى كل كائنات امرى نامعقول و بى معناست. آنچه علت دارد فلان حادثه خاص و رخداد مشخص است نه مجموعه حادثه ها و رخدادها. بى معنايى جست و جوى علت براى كل كائنات، به مثابه جست و جوى مادر، براى همه انسان هاست. آنچه عقل آن را بر مى تابد جست و جوى مادرى براى هر فرد انسانى است. وى بر آن نيست كه با شناختن مادر هر فردى، مادر انسان ها را شناخته ايم. بلكه ادعاى او بى معنايى اسنادِ مادر به كل انسان هاست. در پاسخ راسل گفته اند كه تفاوت جزء با كل يا فرد با مجموعه قابل انكار نيست. ما به يك شىء خاص اوصافى هم چون بالا يا پايين بودن را اسناد مى دهيم، در حالى كه اين اوصاف فقط در مقايسه اجزا با هم ديگر قابل اسنادند و اسناد آنها به كل موجودات بى معناست. چون نمى توان گفت همه هستى بالا و يا پايين است. اما تفاوت جزء و كل نبايد موجب خطاى ناديده گرفتن وجوه اشتراك آنها شود. مثلا هر جزء مجموعه ميزها داراى وزنى بيش از يك كيلو گرم است و آيا نمى توان گفت مجموعه ميزها وزنى بيش از يك كيلوگرم دارد؟
لطفا منتظر باشید ...
