آنچه توبه كننده بايد در صورت ارتكاب گناهى يا از روى قصد و غلبه شهوت و يا نا انديشيده بر حسب اتّفاق به آن مبادرت كند - راه روشن جلد 7

خداوند به همين گونه آن را مقدّر كرده و سنّت خود را بدينسان جارى ساخته است و تبديل در سنّت خدا راه ندارد. اين مغرور نمى‏داند كه پروردگار آخرت و پروردگار دنيا يكى است و سنّت خدا در هر دو سرا تبديل پذير نيست چه او خبر داده و فرموده است:

وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى‏، در اين صورت چگونه معتقد مى‏شود كه خداوند در آخرت كريم است و در دنيا كريم نيست؟ و چگونه مى‏گويد: سستى در كسب مال دنيا مقتضاى كرم خدا نيست و سستى براى به دست آوردن ملك و نعيم دايم آخرت مقتضاى كرم اوست، و اين را بر حسب كرمى كه دارد بى‏تلاش و كوشش مى‏دهد، و آن را با همه سعى و كوشش غالبا منع مى‏كند. ما از كور دلى و گمراهى به خدا پناه مى‏بريم چه آن جز نتيجه نگونسارى و فرو افتادن در تاريكيهاى نادانى چيز ديگرى نيست. چنان كسى شايسته آن است كه در زمره آنانى باشد كه خداوند درباره آنها فرموده است: وَ لَوْ تَرى‏ إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً، يعنى ديديم كه تو راست مى‏گويى در آن جا كه فرمودى: وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى‏ پس ما را بازگردان تا سعى و كوشش كنيم امّا بازگشتن براى آنها ممكن نيست و عذاب آنها ثابت و پابر جاست. ما از آنچه مايه نادانى و شكّ و ناگزير كشاننده انسان به سوى بدى عاقبت است به خدا پناه مى‏بريم.

آنچه توبه كننده بايد در صورت ارتكاب گناهى يا از روى قصد و غلبه شهوت و يا نا انديشيده بر حسب اتّفاق به آن مبادرت كند

بدان بر هر گنهكارى توبه و پشيمانى از گناه و اشتغال به اعمال نيكى كه ضدّ كارهاى بدش باشد واجب است، چنان كه طريق آن را ذكر كرديم. اكنون هر گاه نفس به سبب چيرگى شهوت او را در عزم بر ترك گناه يارى نكند در اداى يكى از دو واجب ناتوان شده و نبايد واجب ديگر را ترك كند و آن دفع اعمال بد با كارهاى نيك است تا آنها بكلى زدوده شوند و از جمله كسانى باشد كه خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَيِّئاً، كار نيك كار بد را مى‏زدايد. اين زدودن يا به دل است يا به زبان و يا به جوارح، و بايد نيكى در محلّ‏