زهد در چيزهايى كه از ضرورتهاى زندگى است‏ - راه روشن جلد 7

ضرورات نفس ميسّر نمى‏شود. بنابراين هر گاه از دنيا به آنچه مايه دفع هلاكت بدن مى‏شود بسنده كنى و مقصود تو در اين كار كمك گرفتن براى عبادت خدا باشد به غير خدا مشغول نشده‏اى زيرا هر چيزى كه وسيله رسيدن به چيز ديگرى باشد و جز با اين چيز نمى‏توان به آن رسيد اين جزئى از آن خواهد بود، و آن كه در راه حجّ مشغول آب و علف دادن به ناقه است از حجّ اعراض نكرده است، و بايد بدن تو در پيمودن راه خدا مانند ناقه‏ات در طريق حجّ باشد، همان‏گونه كه در تأمين رفاه ناقه‏ات مقصودى جز اين ندارى كه موجبات هلاكت را از او دور كنى تا تو را به مقصود برساند، همچنين بايد قصد تو از خوردن و آشاميدن حفظ بدنت از گرسنگى و تشنگى مهلك، و از لباس و مسكن صيانت تن از گرما و سرمايى كه نابود كننده‏اند باشد. بايد به مقدار ضرورى بسنده كنى و قصد كسب لذّت نداشته باشى بلكه مقصودت به دست آوردن نيرو براى اداى طاعات باشد. در اين صورت اينها ناقض زهد نيست بلكه شرط آن است.

زهد در چيزهايى كه از ضرورتهاى زندگى است‏

بدان آنچه مردم در آن حرص مى‏ورزند دو نوع است: يكى زيادى و غير ضرورى و ديگرى مهم و ضرورى. غير ضرورى مانند داشتن اسبهاى رهوار كه انسان آنها را براى سوارى فراهم مى‏كند در حالى كه قادر بر پياده‏روى است. مهمّ و ضرورى مانند خوردن و آشاميدن.

ما نمى‏توانيم اقسام آنچه را زيادى و غير ضرورى است بر شماريم، زيرا آنها به شماره در نمى‏آيند، و تنها آنچه مهمّ و ضرور است قابل شمارش و حصر مى‏باشد. و چون در آنچه ضرورى است از حيث جنس و مقدار و اوقات آن زيادى و غير ضرورى راه مى‏يابد ناگزير طريق زهد در آنها را شرح مى‏دهيم.

ضرورات زندگى شش چيز است و عبارتند از: خوراك، لباس، مسكن، اثاث، همسر و مال. و جاه براى همين مقاصد ششگانه خواسته مى‏شود و از جمله آنهاست. ما معناى جاه و سبب جاه‏طلبى مردم و كيفيّت دورى جستن از آن را در كتاب ريا از بخش مهلكات ذكر كرده‏ايم، و در اين جا به شرح اين ضروريّات ششگانه بسنده مى‏كنيم.

مى‏گويم: پس از اين غزّالى با سخنانى نااستوار و طولانى به شرح يكايك اين ضروريّات ششگانه پرداخته و در اين باره از مرز اعتدال و ميانه‏روى خارج شده و امر را