حج و عمره دو واجب عبادياند؛ نه توصّلي، چنان كه واژه «لِله» در صدر آيه بر آن دلالت دارد. اشتمال حج بر برخي منافع: (لِيَشهَدوا مَنفِعَ لَهُ)[3] نيز با عبادي بودن آن منافات ندارد، زيرا انجام عبادت حجّ با مشاهده يك سلسله منافع همراه است؛ نه اينكه آن منافع غايتِ حجّ است.تعبدي بودنِ حجّ اقتضا دارد پيرو دستور خداوند باشيم، چه رسد به اينكه افزون بر تعبّدي بودن، عبادي نيز باشد. عنوان تعبّدي در فن اصول فقه در قبال[1] ـ التفسير الكبير، مج3، ج5، ص150. [2] ـ انوار التنزيل، ج1، ص109 110. [3] ـ سوره حجّ، آيه 28.