سيره و منطق انسانها - برگزیده ای از تسنیم نسخه متنی

«ربَّنا»، اقتضا مي‌كند كساني كه در مراسم حج به ياد خدايند، در دعا كردن دو گروه باشند؛ نه مطلق انسانها؛ ليكن شواهد خارجي و نيز بررسي رفتار و گفتار توده مردم گواه تعميم است، بنابراين، تقسيم ياد شده تنها به حجگزاران و اجتماع كنندگان در سرزمين منا اختصاص ندارد، بلكه به مناسبت دعا و ياد حق در سرزمين منا و براي نمونه در ذيل آيات حج بيان شده است وگرنه ديگران نيز مشمول همين تقسيم‌اند.

سيره و منطق انسانها

طبق اين آيات، مردم دنيا از نظر منطق و سيره دو دسته‌اند: 1. بعضي منطق و سيره عمليشان دنياطلبي است و مي‌گويند: خدايا به ما در دنيا عطا كن! چون درخواست آنها مطلق است و مقيّد به «حسنه» نيست، معنايش چنين است: خدايا به ما مال بده؛ حسنه باشد يا سيئه؛ حلال باشد يا حرام و طيّب باشد يا خبيث. بر فرض هم حسنه و حلال و طيب را بخواهند، در انديشه آخرت نيستند: (فَمِنَ النّاسِ مَن يَقولُ رَبَّنا ءاتِنا فِي الدُّنيا).

تعبير «يَقول» دو نكته را دربر دارد: أ. كنايه از منطق و روش آنها در رفتار و گفتار و افكار و بيان سيره علمي و عملي، گفتاري و رفتاري آنان است؛ نظير آيه (ما يَلفِظُ مِن قَولٍٍ... )[1] كه در آن خصوص قول به معناي لفظ منظور نيست، بلكه هر كاري را رقيبِ عتيد ضبط مي‌كند، بر اين اساس، اگر كسي با زبان از خدا حسنه بخواهد؛ ولي در عمل به گناه مبتلا شده و بلغزد، در حقيقت، جزو گروه اول است.

[1] ـ سوره ق، آيه 18.