لطفا منتظر باشید ...
خداوند متعال در اين آيه شريفه يارى كنندگان و تعظيم كنندگان پيامبر را ستوده و به رستگارى بشارت داده است. حال آيا برپايى مراسم در روز ميلاد پيامبر(صلى الله عليه وآله) يا مبعث او از مصاديق تكريم و تعظيم پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نيست؟
7 ـ خداوند متعال در شأن پيامبر مى فرمايد: {وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ;(3) «نام تو را بلند كرديم».
بنابراين برپايى مراسم، نوعى بالابردن سطح فكرى مردم نسبت به رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و شناساندن موقعيت پيامبر(صلى الله عليه وآله) به مردم است.
اگر كسى اشكال كند كه طبق مفاد آيه شريفه، نصرت و تكريم و تعظيم پيامبر(صلى الله عليه وآله)اختصاص به خداوند متعال دارد.
در جواب مى گوييم: خداوند در جايى ديگر مى فرمايد: {وَيَنْصُرَكَ اللهُ نَصْراً عَزِيزاً;(4) آيا كسى در اين مورد گمان مى كند كه نصرت پيامبر(صلى الله عليه وآله) مخصوص به خداوند است و ما در اين باره هيچ تكليف نداريم؟
8 ـ هم چنين خداوند مى فرمايد: {وَكُلّاً نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ
[(1)1 . السيرة الحلبيه، ج1، ص58.
2 . اعراف (7) آيه 157.
3 . انشراح (94) آيه 7.
4 . فتح )48) آيه 3.
]
فُؤَادَكَ;(1) «و ما اين حكايات و اخبار انبيا را بر تو بيان مى كنيم تا قلب تو را به آن قوى واستوار گردانيم».
از اين آيه به خوبى استفاده مى شود كه حكمت بيان سرگذشت انبيا براى پيامبر(صلى الله عليه وآله)تثبيت قلب پيامبر(صلى الله عليه وآله)است، تا در مشكلات ثابت قدم باشد. شكى نيست كه مسلمانان در اين برهه از زمان احتياج بيشترى به تثبيت قلوب دارند. لذا جا دارد كه به مناسبت هاى خاص همانند روز ميلاد پيامبر(صلى الله عليه وآله) يا مبعث، مردم را در محلى مقدس جمع كرده و آنان را به فضيلت آن روز يا شب آگاه ساخته و با سيره و فضايل پيامبر(صلى الله عليه وآله) آشنا سازيم تا قلوب مردم به دين الهى تقويت شود.
استاد عيسى بن عبدالله بن محمد بن مانع الحميرى ـ مدير كل اداره اوقاف و شؤون اسلامى دُبى ـ در توضيح آيه فوق مى گويد:«همان گونه كه خداوند متعال قصه هاى انبيا را براى پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) به جهت تثبيت قلب او بيان نمود، ولادت پيامبر(صلى الله عليه وآله) نيز مشتمل بر خبرهاى پيامبر(صلى الله عليه وآله) است كه با يادآورى آنها قلوب مؤمنين تثبيت خواهد شد. لذا اين آيه دلالت دارد بر مطلوبيّت تكرار يادبود مولد پيامبر(صلى الله عليه وآله) و عنايت داشتن به آن.»
9 ـ و نيز خداوند در قرآن مى فرمايد: {قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُوا;«بگو اى پيامبر در فضل و رحمت خداوند شادى نماييد».
در جايى ديگر در شأن پيامبر(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: {وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ;«ما تو را تنها رحمتى براى عالميان فرستاديم».
سيوطى در درّالمنثور از ابن عباس درباره اين آيه چنين نقل مى كند: مقصود از فضل خدا علم، و مراد از رحمتش، وجود پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) است.
[
1 . هود (11) آيه 120.
(2)2 . بلوغ المأمول في الاحتفاء و الاحتقال بمولد الرسول(صلى الله عليه وآله).
(3)3 . يونس (10) آيه 58.
(4)4 . انبياء (21) آيه 107.
(5)5 . درّالمنثور، ج4، ص367.
]
آلوسى نيز در ذيل آيه شريفه مى گويد: يكى از صفات مشهور پيامبر(صلى الله عليه وآله) رحمت است.
با جمع بين اين دو آيه به اين نتيجه مى رسيم كه بايد در روزهايى كه متعلق به پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) است; مانند ميلاد و مبعث آن حضرت، با برپايى مراسم جشن، شادى نماييم. اين نكته قابل تأمل است كه شادى نبايد از حدّ مشروع آن تجاوز كند. البته مى توان با همين ادلّه و ملاك ها حكم برپايى مجالس بزرگداشت را به ساير اولياى الهى نيز تعميم داد.
برپايى مراسم از ديدگاه احاديث
با مراجعه به روايات نيز مى توان به مشروعيت چنين مجالسى پى برد:1 ـ مسلم از ابن قتاده نقل مى كند كه از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در مورد علت استحباب روزه روز دوشنبه سؤال شد؟ فرمود: بدان جهت است كه من در آن روز متولد شده و در آن روز بر من قرآن نازل گشت.2 ـ مسلم از ابن عباس نقل مى كند: هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) وارد مدينه شد مشاهده نمود كه يهوديان روز عاشورا را روزه مى گيرند، از علت آن سؤال نمود؟ گفتند: اين روزى است كه خداوند موسى و بنى اسرائيل را بر فرعون پيروز گردانيد، لذا آن روز را تعظيم مى دارند، پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: ما سزاوارتر به اين عمل هستيم. لذا دستور داد تا روز عاشورا را روزه بدارند.
ابن حجر عسقلانى بنابر نقل سيوطى بدين حديث بر مشروعيت برپايى مراسم ولادت پيامبر(صلى الله عليه وآله) استدلال نموده است.
3 ـ حافظ بن ناصرالدين دمشقى نقل مى كند: «به نقل صحيح وارد شده كه در روز دوشنبه به ابولهب تخفيف عذاب داده مى شود، به جهت آن كه كنيزش ثويبة را در ميلاد
[(1)1 . روح المعانى، ج10، ص141.
(2)2 . صحيح مسلم، ج2، ص819.
(3)3 . صحيح مسلم، حديث 1130 و صحيح بخارى، ج7، ص215.
(4)4 . الحاوى للفتاوى، ج1، ص196.
]
پيامبر(صلى الله عليه وآله) از روى خوشنودى آزاد كرد.»
از اين مورد به طريق اولويت استفاده مى كنيم كه برپايى مراسم در مولد پيامبر(صلى الله عليه وآله) و يادبود آن حضرت از طرف يك مؤمن ارزش عظيمى دارد.
4 ـ بيهقى از انس چنين نقل مى كند: پيامبر(صلى الله عليه وآله) بعد از نبوّتش از طرف خود گوسفندى را عقيقه نمود، با آن كه در روايات وارد شده كه ابوطالب براى پيامبر در روز هفتم ولادتش گوسفندى را عقيقه كرده بود.
سيوطى مى گويد: «عقيقه هيچ گاه دوبار تكرار نمى شود، لذا بايد اين عمل پيامبر(صلى الله عليه وآله)را بر اين حمل كنيم كه پيامبر به جهت اظهار شكر از اين كه خداوند او را آفريده و رحمت براى عالميان قرار داده است، عقيقه نمود; همان گونه كه آن حضرت بر خود درود مى فرستاد و به همين جهت مستحب است كه ما هم به جهت شكرگذارى به درگاه الهى، در روز ولادتش اجتماع نموده و با اطعام دادن و امثال اين امور كه جنبه تقرّبى دارد شكر خدا را اظهار نماييم.»
5 ـ ترمذى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل مى كند كه آن حضرت در مورد فضيلت روز جمعه فرمود: در آن روز است كه آدم خلق شد.
از اين حديث استفاده مى شود كه برخى از ايام به جهت اتفاق خاص و مباركى كه در آن رخ داده، فضيلت دارد، حال چه رسد به روزى كه در آن روز، ميلاد پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)باشد.
عيد ميلاد پيامبر(صلى الله عليه وآله) نزد اهل سنت
برخى از علماى اهل سنت برپايى مراسم جشن به مناسبت ميلاد پيامبر(صلى الله عليه وآله) را ستايش كرده و آن را از اعمال نيك و مستحب برشمرده اند كه در ذيل به تعدادى از آن ها[(1)1 . مورد الصادى في مولد الهادي.
(2)2 . الحاوى، ج1، ص196.
(3)3 . همان.
(4)4 . صحيح ترمذى، حديث 491.
]
اشاره مى كنيم:1 ـ قسطلانى در المواهب اللدنية(1) مى نويسد: «در طول تاريخ، مسلمانان در ماه ميلاد پيامبر(صلى الله عليه وآله)جشن برپا كرده و به مردم اطعام داده و به انواع صدقات مستمندان را يارى مى دهند و با اظهار سرور و اعتنا به قرائت مولودى آن حضرت به او اظهار ارادت مى نمايند... خداوند رحمت كند كسانى را كه به اين عمل عظيم دست مى زنند.»
2 ـ ابن عباد مى گويد: «به نظر من مولود نبوى از اعياد مسلمين است و هركس در آن روز شادى و سرور نموده و با پوشيدن لباس فاخر و چراغانى، شادى خود را ابراز نمايد، امرى مباح انجام داده است.»
3 ـ سيوطى مى گويد: «مولودى خوانى در ماه ربيع الاول مورد سؤال واقع شده كه آيا از حيث شرع امرى پسنديده است يا مذموم؟ آيا كسى كه انجام مى دهد به او ثواب داده مى شود يا خير؟
جواب اين است كه اصل مولودى خوانى كه عبارت است از اجتماع مردم و قرائت مقدارى از قرآن و خواندن روايات در شأن پيامبر(صلى الله عليه وآله) و در پايان نيز طبق هاى غذا آورده مى شود و بين مردم توزيع مى گردد، عملى است نيكو، كه بانى و شركت كننده آن مأجور بوده و به او ثواب داده مى شود، زيرا با اين عمل قدر و منزلت پيامبر(صلى الله عليه وآله) تعظيم شده و در ولادت آن حضرت اظهار شادى مى شود.»
4 ـ شيخ عبدالله هروى معروف به «حبشى» مى گويد: «برپايى مراسم و يادبود پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) از كارهاى نيكوست، و دليلى بر انكار آن وجود ندارد، بلكه سزاوار است كه آن را سنت حسنه بناميم.»
فوايد برپايى مراسم
برپايى مراسم و يادبود اولياى الهى آثار و بركاتى دارد كه به برخى از آنها [
1 . المواهب اللدنية، ج1، ص148.
(2)2 . القول الفصل في حكم الاحتفال بمولد خيرالرسل، ص175.
(3)3 . الحاوي للفتاوي، ج1، ص189 و 197.
(4)4 . الروائح الزكية، ص33.
]
اشاره مى كنيم:1 ـ هرساله مسلمانان در آن روز به ياد پيامبر(صلى الله عليه وآله) و اولياى الهى افتاده و محبتشان نسبت به او زيادتر مى گردد.
2 ـ برخى از كمالات و فضايل آن حضرات تشريح و توضيح داده مى شود و مردم نيز با تأسى كردن به آنان به خدا نزديك تر مى شوند.
3 ـ با اظهار فرح و شادى، ايمان و ارادت خود را به پيامبر(صلى الله عليه وآله) و اولياى الهى ابراز داشته و آن را مستحكم مى سازند.
