سيره سلف و بناى بر قبور - شیعه شناسی و پاسخ به شبهات جلد 2

سيره سلف و بناى بر قبور

با مراجعه به تاريخ مسلمين بعد از ظهور اسلام پى مى بريم كه بناى بر قبور، سيره عملى مسلمين در طول تاريخ بوده و مورد اعتراض هيچ يك از صحابه و تابعين تا اين زمان واقع نشده است، تنها گروهكى به نام وهابيون در عمل و گفتار با اين كار مخالفت نموده اند. به نمونه هايى از اين سيره عملى اشاره مى كنيم:1 ـ مسلمانان جسد پيامبر(صلى الله عليه وآله) را در خانه اى سقف دار دفن نمودند و از آن زمان به
[⁽¹⁾1ـ كشاف، ج 2، ص 390.

⁽²⁾2ـ روح البيان، ج 6، ص 158.

⁽³⁾3ـ در المنثور، سيوطى، ج 5، ص 50.

]

بعد آن مكان مورد توجه خاص مسلمانان قرار گرفته است.

2 ـ حسين بن احمد بن محمّد معروف به ابن الحجاج بغدادى يكى از شعراى قرن سوّم و چهارم قصيده فائيه اى در مدح امام اميرالمؤمنين، على بن ابى طالب(عليه السلام)دارد كه در كنار قبر حضرت سروده است كه در شروع آن به گنبد سفيد حضرت اشاره كرده مى فرمايد:

3 ـ بخارى در صحيح خود روايت كرده: «بعد از وفات حسن بن حسن بن على(عليهما السلام)همسر او تا يك سال قبّه اى بر قبر او زد و به عزادارى پرداخت.

ملا على قارى در شرح حديث مى گويد: «ظاهر اين است كه زدن قبه به جهت اجتماع دوستان بر قبر او براى ذكر وقرائت قرآن و حضور اصحاب براى دعا و مغفرت و رحمت بوده است.

4 ـ سيّد بكرى مى گويد: «از عدم جواز بناى بر قبور، قبور انبيا و شهدا و صالحين و امثال آن ها استثنا مى شود.»

5 ـ ابن شبه نقل مى كند كه: عقيل بن ابى طالب در خانه خود چاهى كند. در آن هنگام به سنگى برخورد كرد كه در آن نوشته بود: اين قبر حبيبه دختر صخر بن حرب است، عقيل چاه را پر از خاك كرد و روى آن اتاقى بنا نمود.»

6 ـ سمهودى در توصيف مزار حمزه بن عبدالمطلب مى گويد: «بر مزار او قبه اى عالى، زيبا و محكم است... كه در ايام خلافت خليفه عباسى ناصر دين الله، سال 575 ـ
[⁽¹⁾1ـ وفيات الاعيان، ج 1، ص 170; المنتظم، ج 7، ص 216; روضات الجنات، ج 3، ص 148.

⁽²⁾2ـ صحيح بخارى، كتاب الجنائز، حديث 62.

⁽³⁾3ـ اعانة الطالبين، ج 2، ص 120.

⁽⁴⁾4ـ تاريخ المدينة المنورة، ج 1، ص 120.
]

622هـ ، ساخته شده است.»

7 ـ ابن سعد در طبقات نقل مى كند: «بعد از وفات عثمان بن مظعون و دفن او در بقيع پيامبر(صلى الله عليه وآله) چيزى را بر سر قبر او گذاشت و فرمود: اين، نشانه اى بر قبر اوست.»⁽²⁾ عمرو بن حزم مى گويد: «قبر عثمان بن مظعون را ديدم در حالى كه چيز بلندى در كنار او مانند علم قرار داده بودند.»

مطلّب نقل مى كند: «بعد از وفات عثمان بن مظعون و دفن او، پيامبر(صلى الله عليه وآله) به كسى دستور داد تا سنگى را بياورد، ولى او قادر بر حمل آن نبود. پيامبر(صلى الله عليه وآله)آستين را بالا زد و سنگ را بلند كرد و در كنار قبر عثمان بن مظعون قرار داد و فرمود: مى خواهم بر قبر او علامت بگذارم.»

8 ـ ابن سعد از امام باقر(عليه السلام)روايت كرده كه: «فاطمه دختر رسول خدا(صلى الله عليه وآله) كنار قبر حمزه مى آمد و آن را اصلاح مى كرد.»

9 ـ بخارى نقل مى كند كه بعد از وفات عبدالرحمن بن ابى بكر، عائشه دستور داد تا سر قبر او خيمه اى زده شود و كسى را نيز موكّل بر آن قبر نمود...

10 ـ عمر امر كرد تا خيمه اى بر روى قبر زينب دختر جحش زده شود و كسى او را نهى نكرد.

بررسى ايرادهاى وهابيون

وهابيان در ادعاى خود بر حرمت بناى بر قبور به مواردى استدلال كرده اند كه به آنها پرداخته و پاسخ مى دهيم:[⁽¹⁾1ـ وفاء الوفاء، ج 2.

2ـ طبقات ابن سعد، ج 3 ص 291، ق 1.

⁽³⁾3ـ همان، ج 3، ص 289، ق 1.

⁽⁴⁾4ـ سنن ابى داود، ج 3، ص 211; السيرة الحلبية، ج 2، ص 95.

⁽⁵⁾5ـ طبقات ابن سعد، ج 3، ص 11، ق 1.

⁽⁶⁾6ـ صحيح بخارى، ج 2، ص 119.

⁽⁷⁾7ـ طبقات ابن سعد، ج 8، ص 80.

]

1 ـ بناى بر قبور از مظاهر شرك يا راهى به سوى شرك است.

در پاسخ مى گوييم:اوّلاً: در بحث «شرك و توحيد» به ميزان آن دو اشاره نموديم و گفتيم كه شرك دو ركن و عنصر دارد: يكى اين كه انسان عملى انجام دهد كه نشانه خضوع براى كسى باشد. و ديگر اين كه اعتقاد به الوهيت يا ربوبيت آن كس داشته باشد كه براى او خضوع مى كند. اين دو ركن از آيات و تعاريف به دست آمده است و در مورد بناى بر قبور صادق نيست، زيرا كسانى كه بيوت و مشاهد اولياى الهى را تعظيم مى كند بناى آنها به قصد تعظيم، با اعتقاد به الوهيت يا ربوبيت نيست.

ثانياً: در مبحث «مقدمة» گفته شده كه مطلق مقدمه حرام، حرام نيست، بلكهمقدمه موصله حرام است. يعنى اگر كسى به طور حتم اين قبور را براى شرك بنا كندحرام است. ولى اگر كسى براى تعظيم شعائر الهى بنا كند نه تنها اشكالى ندارد بلكهمستحب است.

2 ـ بناى بر قبور از اعمال مشركين است.

جواب:اوّلاً: مشركين اگر بناى بر قبور بزرگان خود مى ساختند به جهت تعظيم و تكريم آنها به عنوان ربّ بوده است همان گونه كه در جاى خود مورد بررسى قرار گرفته است; لذا اسلام، آنان را از اين جهت مذمت نموده است و اين به خلاف بناى بر قبور اولياى الهى در ميان مسلمين است.

ثانياً: مطلق شبّه به مشركين و كفار حرام نيست، مگر در امور اختصاصى و در شعائر آنان خصوصاً به قصد احياى شعائر و آيين كفار. براى اطلاع بيشتر به بحث «برپايى مراسم جشن» مراجعه شود.