لطفا منتظر باشید ...
4. كلام و فلسفه اسلامى و زبان شناسى
نظام كلامى - فلسفى مسلمانان نيز خود ماخذ قابل توجهى از مباحث زبان شناختى است . قرآن كه كتاب ايمانى مسلمانان است ، در بخش وسيعى از آيات خود به موضوعات مربوط به جهان هستى ، آغاز و فرجام آن ، عالم غيب و شهود انسان و سرنوشت او، فرشتگان ، انبيا، فلسفه تاريخ و مسائل اساسى ، در عرصه بينشها و اعتقادات دينى توجه كرده است .پس از تكميل نزول قرآن و تدوين آن در مصحف ، جستجوگران مسلمان با مطالعات و مباحثات و ژرفكاويهاى خويش در برخورد با آيات فراوان مرتبط با مبداء هستى ، صفات و افعال او، آيات مرتبط با پيدايش و تكوين نظام هستى كيهانى و مراحل آن ، فلسفه نبوت و كاركردها و اهداف انبيا، اختيار و توانمندى انسان در سرنوشت خود، آينده عالم و آدم ، برزخ و بهشت و خلود و نعمتها و عذابهاى ترسيم شده و مانند اينها، هر يك به تناسب توانمنديهاى ذهنى خود رهيافتى هر چند اجمالى داشتند.در اين ميان برخى با عقل و انديشه نورانى خود هم پاى قرآن ، پايه گذار الهيات خردمندانه توحيدى بودند كه رهيافتشان مى توانست قرين قرآن و ميزان حقيقت باشد. آنان در موارد ياد شده داراى ديدگاهى رفيع و معصومانه بودند كه نمود روشن مرامشان در سخنان گوهرينشان هويداست ، همچون اميرالمومنين على (عليه السلام ) و خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله . برخى ديگر نيز بودند كه مى كوشيدند با عقل شخصى خود بدون استمداد از باب مدينه علم نبى و خاندان وحى ، خود به تحليل حقايق وحيانى دست يابند و بالاخره گروه سومى نيز يافت مى شدند كه مجال هرگونه خردورزى را در عرصه سخن خداوند مسدود مى دانستند؛ در حالى كه قرآن خود از آنها تامل ، تفكر و تدبر در فهم و كشف مقاصد دين را خواسته بود؛ اما اين اتفاقى بود كه پديد آمد.بدين روى منشاء پيدايش كلام و نظام كلامى در عالم اسلام با طيف وسيع خود اعم از صحيح يا نا صحيح به رغم نظر آنان كه مى كوشند تا آن را به بيرون از قلمرو منابع فكرى مسلمانان منتسب سازند؛ بيش از هرچيز در خود قرآن و معناشناسى موضوعات مختلف اعتقادى مطرح در قرآن و در مرحله دوم در سخنان حكيمانه على بن ابى طالب (عليه السلام ) جستجو مى شود. استاد مطهرى مى نويسد:قرآن كريم رسما بر برخى از مسائل اعتقادى از قبيل توحيد، معاد و نبوت استدلال مى كند و برهان اقامه مى نمايد و از مخالفان ، حجت و برهان مطالبه مى كند:اءم اتخذوا من دونه آلهة قل هاتوا برهانكم ؛ (524)
آيا جز خداى يگانه معبودان ديگرى برگيزده ايد؟ بگو برهان خويش را بياورند.ءاله مع الله قل هاتوا برهانكم ان كنتم صادقين ؛ (525)
آيا معبودى جز خداى يگانه هست ؟ بگو دليل و برهان خويش را بياوريد اگر راستگو هستيد ) .قطعا و مسلما كسى كه در مسائل عقلى اسلامى به تجزيه و تحليل پرداخته و مسائلى مانند قدم و حدوث و متناهى و غير متناهى و جبر و اختيار و بساطت و تركيب و امثال آنها را مطرح ساخت ، اميرالمومنين على بن ابى طالب (عليه السلام ) است و به همين دليل همواره شيعه در علوم عقلى بر غير شيعه تقدم داشته است . (526)علامه طباطبايى مى نويسد: ( بيانات عميق پيشوايان شيعه و بالخصوص امام اول و هشتم شيعه است كه ذخاير بيكرانى از افكار فلسفى را داراست و آنانند كه گروهى از شاگردان خود را با اين طرز تفكر آشنا ساختند ) . (527)بدين روى ديدگاه امامان شيعه در شرح اسما، صفات و افعال الهى و غرر آيات مربوط به مبداء، معاد و انسان ، شناخت و معارف عميق قرآن ، ماخذ گرانمايه و بى بديلى در زبان شناسى و معناشناسى قرآن است .البته در اين ميان تاءثير حوادث اجتماعى در قلمرو اداره سياسى مسلمانان پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله و نيز تاءثير عوامل بيرونى و انديشه هاى غير مسلمانان در شكل گيرى جريانهاى گوناگون كلامى چون كلام شيعى ، كلام معتزلى و كلام اهل حديث و سپس در شكل تعديل شده اشعرى را نمى توان ناديده گرفت .
