پس از دانستن تفاوتهاى اساسى و مبنايى ميان بحث زبان دين و زبان قرآن ، جستجو از زبان قرآن و پرسش از اينكه قرآن داراى چه نوع زبانى است ؟ آيا داراى يك زبان است يا زبانهاى متعدد، ويژگيهاى زبان قرآن چيست ؟ و... از جهات مختلف ضرورى مى نمايد. چه اينكه از سويى با وجود تفاوتهاى اساسى قرآن با متون دينى اديان ديگر، در عين حال مشاهده مى شود كه برخى از متتبعان و متاءثران از فرهنگ غرب ، دانسته يا نادانسته برخى رهيافتهاى زبان دينى در غرب را بر زبان قرآن نيز تطبيق و تحميل مى نمايند؛ از اين رو توجه به اين گونه اشتباهات و انحرافات فكرى براى ما امرى ضرورى است .از سوى ديگر كوشش در بازشناسى زبان قرآن يك ضرورت درونى و ويژه قرآن است . چه اينكه قرآن داراى ظهر و بطن ، تفسير و تاءويل ، محكم و متشابه ، تمثيل ، كنايه ، استعاره و حروف مقطعه و... است . با توجه به همين ويژگيها و عوامل ديگر، زمينه براى برداشتهاى گوناگون از متن آن مفتوح مى گردد، بنابراين تنقيح و تدقيق شناخت زبان قرآن كليد دستيابى به فهم قرآن و معيار براى ارزيابى ديدگاه هاى گوناگون در تفسير قرآن است .بدين روى ، به رغم غفلت فوق العاده نسلهاى متاءخر مسلمان در بهره گيرى از متون كهن فرهنگى خويش ، ميراث علمى - معنوى مسلمانان از همان عهد رسالت و صحابه و تابعين از آبشخور وحى و تلاوت آهنگين متن لفظى و معنايى قرآن پايه گذارى و بارور شد و زبان عربى را حيات و هويتى تازه گرفت و شاهكارهايى همانند نهج البلاغه على (عليه السلام ) و نيايشهاى على بن الحسين (عليه السلام ) در صحيفه سجاديه و آثار منظوم و منثور فراوان پديد آمد.از آن پس نيز جاى جاى حوزه هاى گوناگون علوم اسلامى از قرائت و تفسير و علوم قرآن و علوم ادبى تا كلام و فلسفه و منطق ، عرفان و تصوف و اصول فقه آكنده از نكته سنجيهاى زبان شناختى در حوزه دين بود كه نشان دهنده تلاش و تكاپوى انديشمندان و قرآن باوران مسلمان در راستاى فهم و دفاع از كيان قرآن صورت مى گرفت ، و هزاران اثر ارجمند و غرور آفرين رهاورد اين سعى بليغ است .از آنجا كه ما در جستجوهاى امروزمان نمى توانيم تنها به دستاوردهاى فكرى انديشمندان بيگانه در حوزه زبان دين و متون دينى بسنده كنيم ؛ از اين رو اشارتى هرچند گذرا به برخى منابع حوزه هاى فكرى و علمى مسلمانان مى افكنيم كه نقطه تلاقى زبان و دين است .
پيوند دين و زبان در فرهنگ اسلامى
پيوند ميان زبان و دين ، به ويژه متن قرآن كريم ، در فرهنگ اسلامى بسيار ژرف و مستحكم است . پيش از هرچيز تصريح متن قرآن به اينكه ساختار آيات و سور قرآن رهاورد وحى الهى است و قرآن به لفظ و معنا فرود آمده از سوى خداست ، موجبى خاص براى اين ژرفايى است . گويا اساس اعجاز و تحدى قرآن با مخالفان نيز در پرتو همين نكته ملاحظه مى شود. اين واقعيت سترگ منشاء روى آورى دوست و دشمن در ساحت متن استوار و سياق روح نواز قرآن كه همان كتاب دعوت پيامبر اسلام (ص ) بود، گرديد.افزون بر جاذبه دلرباى قرآن ، مسلمانان اين كتاب شريف را به چشم شناسنامه اعتقادى و آيينه هويت ايمانى خود مى نگريستند و سعادت و نيك روزى دنيا و عقباى خويش را در پرتو آن مى جستند اين كتاب شريف و روان خود را در زلال آن صفا مى دادند. ( دارالقرائة ) نخستين محفل علمى - ايمانى مسلمانان ، با حضور و اشراف پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود كه قرآنيان در آنجا با دقت و سختكوشى به تعليم و تعلم قرائت درست كلام خدا اهتمام مى ورزيدند.قرآن كريم خود بر تلاوت ، ترتيل ، قرائت خوش و آهنگين ، همراه با خردمندى را تاءكيد ورزيده بود. ( و رتل القرءان ترتيلا ) (514) پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نيز بر ايمانيان توصيه فرموده اقرؤ ا القرآن بالحان العرب و اصواتها؛ (515) قرآن را با آهنگهاى عرب و آواهاى آن بخوانيد.و از ياران خويش مى خواست تا قرآن را بر او قرائت كنند و بر اجلال قاريان بسيار مى افزود. (516)
لطفا منتظر باشید ...
