شيخ در هيجده نوزده سالگى ديگرى چون خويش در علوم نديد - انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه نسخه متنی

شيخ در هيجده نوزده سالگى ديگرى چون خويش در علوم نديد

ما كس ديديم كه او را اين منزلت نبود و چيزها به انديشه و به رنج آموختى و ليكن به قوت حدس از رنج
بسيار مستغنى بود و حدس وى در بيشتر چيزها موافق آن بودى كه اندر كتابها است پس ورا به بسيار خواندن
كتابها رنج نبايستى برد و اين كس را به هيجده سالگى يا نوزده سالگى علوم حكمت از منطق و طبيعيات و
الهيات و هندسه و حساب و هيأت و موسيقى و علم طب و بسيار علمهاى غامض
معقول شد چنانكه ديگرى چون
خويشتن نديد پس از آن سپس سالها بماند و چيزى بيشتر نيفزود بر آن حال اول
و دانند كه هر يكى از اين
علمها سالها خواهد به آموختن . اما نفس قدسى نفس ناطقه پيغامبران بزرگ بود كه به حدس و پيوند عالم
فرشتگان بى معلم و بى كتاب معقولات بداند و به تخيل به حال بيدارى به حال عالم غيب اندر رسد و وحى
پذيرد و وحى

پيوندى بود ميان فريشتگان و ميان جان مردم به آگاهى دادن از حالها
و اندر هيولاى عالم تأثير كند تا
معجزات آورد و صورت از هيولى ببرد و صورت ديگر آورد
و اين آخر مرتب مردمى است و پيوسته به درجه
فريشتگى و اين چنين كس خليفت خداى بود بر زمين و وجود وى اندر عقل جايز است و اندر بقاى نوع مردم واجب
است]) . ( 1 )

سخن جوزجانى درباره استادش ابن سينا

ابو عبيد جوزجانى كه يكى از شاگردان شيخ است در آغاز مدخل منطق شفا گويد كه شيخ طبيعيات و الهيات شفا
جز حيوان و نبات آن را در مدت بيست روز فقط به اعتماد به طبعش بدون اينكه كتابى در نزد او حاضر باشد
نوشت
([ فصادفت منه خلوه و فراغا اغتنمته و أخذته بتميم كتاب الشفاء و أقبل هو بنفسه يعنى الشيخ
الرئيس على تصنيفه اقبالا بجد
و فرغ من الطبيعيات و الالهيات خلا كتابى الحيوان و النبات فى مده
عشرين يوما من غير رجوع الى كتاب يحضره و انما اعتمد طبعه فقط
الخ]) . نظامى در اوائل([ ليلى و مجنون])
در سبب نظم كتاب گويد :

1 دانشنامه علائى
ج 2
ص 143 .