علوم آرميده است كه مأموريت انبيا ( ع ) براى اثاره و كند و كاو همان گنجينه هاى نهفته در درونست : . . . و
يثيروا لهم دفائن العقول . ( 4 )راهيان كوى معرفت نفس
بيش از ديگران آيين دفينه يابى دل را از
صاحبدلان غيب و شهود فرا مى گيرند
و با عمل به آن نوآورى وافر دارند
و با استخراج گنج عرفان
زمينه را براى استنباط كنز برهان وسيع تر مى نمايند
زيرا حقيقت روح اين چنين است كه اگر هر اندازه
گنج از او استخراج شود
گنجينه وى وسيعتر شده و گنجهاى بيشترى شكوفا مى شود
چه اينكه اگر كسى هر چه
بيشتر به استنباط كنز برهان بپردازد
صحنه برهان پذيرى روح او مشروحتر
سخنى از حضرت على ( ع ) درباره تجرد روح
مى گردد . از مولى الموحدينعلى بن ابيطالب
عليه افضل صلوات المصلين
چنين نقل شده است : كل وعاء
يضيق بما جعل فيه
الا وعاء العلم
فانه يتسع به
( 5 )و همين امر به نوبه خود شاهد تجرد علم و تجرد
روح است
زيرا هر مظروف مادى كه در ظرف مادى قرار گرفت
به اندازه خود از ظرفيت او مى كاهد
ولى علم
نسبت به روح اين طور نيست
بلكه هر اندازه علم به روح افاضه گردد
نه تنها از ظرفيت او نمى كاهد
بلكه
بر ظرفيت او مى افزايد . و اين افزايش يا كاهش به معناى زياده و نقص مادى نيست
بلكه به شدت درجه
وجودى برمى گردد .
محور فلسفه الهى معرفت روح است
اگر محور فلسفه الهى را معرفت روح بدانيمسخنى بگزاف نگفتيم . آنان كه به روش حكيمان متأله
آشنايند . بخوبى آگاه اند كه در همه تنگناى مسائل فلسفى كه راه براى ديگران بسته است . آنان با تقوى
معرفت نفس است كه روزنه خروج را مى يابند .و روزى پيش بينى نشده را نصيب خويش مى نمايند :من يتق
الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب . ( 6 )
3 . حجر 21 . 4 . نهج البلاغه خطبه اول . 5 . منبع پيشين كلمات قصار 205 .6 . طلاق 2 3 .