مرحله دوم
درين مرحله،كوشش پيشوايان(ع)با ابراز و مرز بندى چهار چوب مخصوص و تفصيلى براىتوده شيعه يعنى توده اى كه صفت آنان،توده مؤمن و نگاهدارنده خطحقيقى اسلام است
مقصور گرديد.اين چهار چوب مخصوص تفصيلى،اطلاعاتى نبود كه درروزگار پيشوايان مرحله نخستين،
چهار چوب تشيع رابراى همه مردم مشخص سازد.فعاليت اساسى پيشوايان مرحله نخستين
اين بود كه با صدمه انحراف روبرو گردانند.و اسلام را حمايت كنند و آنرا به عنوان شريعت،بدون هيچ تحريفى كه محتواى آنرا زشت
گرداند،نگاه دارندو روح جنگجوئى را كه امت در طى سالهاى انحراف پس از وفات رسول
الله(ص)از دست داده بود به اوبازگردانند.اما مرحله دوم براى پيشوايان در اين خلاصه مى شد كه بيش از آنچيزى كه پيشوايان مرحله
نخستين در آن توفيق يافته بودند به شيعه شكل متمايز بدهند. انديشه بعضى از مورخان در
مورد پديدار شدن تشيع،خطااست.آنان پنداشته اند كه فكر تشيع در تاريخ اسلامى پديده اى
عارضى است و بر اين عقيده اند كه تشيع،به تدريج و بطور متطور از خلال رويدادهاى
اجتماعى بروزكرد تا آنجا كه مظاهر آن بتدريج و گام بگام پيش آمد تادر آغاز اين مرحله
آشكار گرديد و در تاريخ اسلام شكل گرفت.اما تشيع به شكل صحيح خود،در چهار چوب اساس دعوت اسلامى بوجود آمد و در برنامه
نبوى كه رسول خدا اساس آنرا به فرمان حق تعالى براى حفظ آينده دعوت نهاد،تجسم يافت.آرى تشيع اينچنين به وجود آمد نه مانند پديده اى عارضى و ناگهانى در تماشاخانه حوادث.
تشيع به عنوان نتيجه اى ضرورى از طبيعت تكوين دعوت و نيازها و شرايط اصلى آن پيدا شد.
به عبارت ديگر براى اسلام الزامى بود كه تشيع را بوجود آورد و به معناى ديگر رهبر نخستين
اسلام را واجب بود كه رهبر بعد از خود را آماده كند و با دست او و جانشينان او،پرورش و نمو
انقلابى اسلام را ادامه دهد.آرى در برنامه ريزى پيشوايان در روياروئى و تركيب و تكوين آن،گوناگونى وجود داشت.اما با
خواسته هاى اسلام و آنچه در همه مراحل مستلزم آن بود،توافق داشت.پيشوايان اين مرحله،حضرت باقر و حضرت صادق و حضرت كاظم عليهم السلام،مساعى
خود را به كار بردندتا اين چهار چوب تفصيلى را براى توده شيعه ابراز دارندو از خلال شرايط
دقيق اجتماعى،بهترين برنامه ممكن را ارائه دهند.
1- قيام حسين(ع)از محمد مهدى شمس الدين.
2- اعيان الشيعه ص 321-323.3- قيام حسين(ع).4- زين العابدين-سيد الاهل.5- الموسوعة-ص 660.6- بحث در ولايت-صدر.7- نقش پيشوايان.8- بحث در ولايت-صدر.9- نقش ائمه.10- در مكه معظمه منطقه اى است كه به آن حرم گويند(شعاعى به فاصله يك فرسنگ يا
بيشتر به مكه مانده)كه جز مسلمانان هيچكس به آنجا راه ندارد.حرم داراى احكامى است و
يكى اين است كه مجرمى را كه به آنجا پناه برد نمى توان دستگيركرد و هيچ حيوانى جز
حيوانات موذى را نمى توان در آن منطقه از بين برد.بارى صيد حرم جايز نيست و هر جا كه
بيرون از حرم باشد آنرا«حل »گويند و اعمالى كه در حرم روا نيست در آنجا رواست.(م)
11- نقش پيشوايان.12- اشاره به گفتگوى دكتر صادق مهدى سعيد در نجف اشرف.13- بحث در ولايت-صدر.