ديدگاه شيخ آغا بزرگ تهرانى - جزیره خضراء نسخه متنی

ديدگاه شيخ آغا بزرگ تهرانى

ييكى از آثار ماندگارِ اسلامى, كتابِ طبقات اعلام الشيعه اثر دانشور توانا, علامه شيخ آغابزرگ تهرانى است. وى در جلدِ پنجم اين كتاب به نقد و معرفى (على بن فاضل مازندرانى) قهرمانِ اصلى داستان جزيره خضرا پرداخته و مى نويسد:

على بن فاضلِ مازندرانى كسى است كه (طيبيِ كوفى) از او اسطوره (جزيره خضرا) را نقل كرده است (ر.ك: الذريعه, ج5, پاورقى هاى ص105 و 106). طيبى كوفى نيز اين قصه را به واسطه دو شيخ فاضل: شمس الدين محمد بن نجيحِ حلى و جلال الدين عبداللّه بن حوام نقل مى كند. اين دو نفر هم خود اين قصه را از (على بن فاضل) در سامرا شنيده اند. پس طيبى اين قصه را شفاهاً از بازگوكننده آن در سامرا شنيده است. در اين صورت, اگر واضع قصه, طيبى باشد پس نقل كننده و راويان, همه خيالى هستند; هم چنين كتاب فوائد الشمسيه (كه البته در مورد اين كتاب بعيد است) .

خلاصه, آشكار مى شود كه واضع قصه, آن را از زبان يك مرد خيالى كه آن را (شمس الدين محمد) صاحب فوائد ناميده, جعل كرده است .

قاضى شوشترى در مجلس اول از كتاب مجالس المؤمنين هنگامى كه از جغرافياى سرزمين هاى شيعه سخن مى گويد, بر همين مطلب اشاره دارد و مى نويسد:

(شهيد, قصه جزيره خضرا را به على بن فاضل مازندرانى, اسناد داده است.)
ما در الذريعه جلد5 گفته ايم كه: ساختن چنين داستان هايى براى انس گرفتن به يادِ دوست است, اما اعتقادى به درستيِ آن نيست.(1)