مبانی نظری تزکیه جلد 1

موازين شرعى و موازين عقل شرعى» است، متصف و متخلق گشت.

در اينجا به گوشه‏هايى ازهلكات و مضرات كثرت اكل و شرب و خواب، و به عبارتى، شدت حرص بر اكل و شرب و خواب، اشاره مى‏كنيم و سپس در خصوص شدت حرص بر نكاح هم تذكرى مى‏دهيم، تا ارباب سلوك متذكر بوده و از افراط در اين امور اجتناب كنند.

1- حرص بر اكل و شرب، و به تعبيرى، كثرت طعام و شراب و افراط در آنها موجب مى‏شود كه قلب بميرد و از حركتى كه بايد داشته باشد، باز بماند.

بطورى كه قبلا اشاره كرديم، سالك در سفر الى الحق به قلب سالم و روشن و زنده احتياج دارد، و همه مسائل در قلب وى خلاصه مى‏شود . و اگر دقيق‏تر بگوييم،سالك اصلى در اين سفر، همان دل است، و اوست كه بايد حركت كند و حجابها را كنار بزند و منازل را يكى پس از ديگرى پشت سر بگذارد، تا جايى كه به مقصد نايل آيد.

مهجور اوست، محجوب هم اوست، و سالك اوست، و واصل هم اوست. (دقت شود ) كثرت اكل و شرب و افراط در آنها، موجب مرگ دل و ازكار افتادن اوست، و اگر سالك بخواهد از قلب زنده برخوردار باشد، بايد از پرخورى سخت اجتناب كند، و هر چه مى‏تواند از افراط در اكل و شرب، و از پر كردن و پر نگاهداشتن معده بپرهيزد.

در اين بيان از رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم دقت مى‏كنيم كه مى‏فرمايد: «لا تميتوا القلوب بكثرة الطعام و الشراب فان القلب كالزرع يموت اذاكثر عليه الماء»(جامع السعادات، ج 2، ص 5) يعنى «دلهاى خود را با كثرت طعام و شراب نميرانيد، زيرا دل همانند كشت است كه وقتى بيش از حد لازم به آن آب برسد، مى‏ميرد».

(حافظ شيرازى)

2- حرص بر اكل و شرب و افراط در طعام و شراب، موجب قساوت قلب، و مانع از تحول و رشد آن مى‏گردد و نمى‏گذارد قلب سالك فيوضات الهى و افاضات ربوبى را بپذيرد و تحت ربوبيت خاص مقام ربوبى قرار بگيرد وتربيت شود و پيش برود. و اين، مصيبتى است بسيار بزرگ.

امام صادق صلوات الله و سلامه عليه مى‏فرمايد: «... و ليس شى‏ء أضر على قلب المؤمن من كثرة الاكل و هى مورثة لشيئين، قسوة القلب و هيجان الشهوة، و الجوع ادام المؤمن غذاء للروح و طعام للقلب و صحة للبدن»(مصباح الشريعة، باب 41) يعنى «.. و چيزى مانند كثرت اكل بر قلب مؤمن ضرر نمى‏رساند، و آن، دو چيز را به دنبال خود مى‏آورد: يكى قساوت قلب، ود يگرى هيجان شهوت، و گرسنگى نانخورش مؤمن، و غذاى روح و طعام قلب، و صحت و سلامتى بدن است».

دقت و تأمل در تك تك اين جملات را به عهده ارباب بصيرت مى‏گذاريم، مخصوصاً در اين جمله كه مى‏فرمايد: «و طعام للقلب» يعنى «و گرسنگى طعام قلب است.» از اين جمله بخوبى استفاده مى‏شود كه در حال گرسنگى، در سالك از عالمى كه بايد تغذيه شود، غذاى خود را مى‏گيرد، و اين، سرى است كه اهل آن مى‏دانند و صاحبدلان مى‏يابند.

(دفتر سوم مثنوى)

3- حرص بر اكل و شرب، وافراط در آنها، مانع از اين مى‏شود كه حجابها از قلب بر طرف شود و قلب به عالم نور، و عوالم نورى، و به تعبيرى، به عوالم قرب راه يابد. و اين به معنى بسته شدن راه به روى سالك است.

رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مى‏فرمايد: «لا يدخل ملكوت السموات من ملأبطنه»(جامع السعادات،