مبانی نظری تزکیه جلد 1

«مقام طلب» و به تعبير بعضى از عرفا «وادى طلب »مقام بسيار بلند، و وادى بسيار پرفراز و نشيب، و در عين حال، بسيار پر بركت است. بعد از توبه و بازگشت، آنچه براى سالك صادق اهميت اساسى دارد، مسئله «طلب» و جديت در مقام طلب است. مى‏شود گفت، بعد از توبه و بازگشت، همه مسائل در «طلب» به معنى كلمه نهفته است.«طلب» بمعنى كلمه، همه مسائل را در بر دارد.

همه آنچه در سفر الى الحق ضرورت دارد، در «طلب» به معنى كلمه، با وضوح كامل براى طالب صادق روشن مى‏شود، و او به خوبى مى‏فهمد و مى‏يابد كه چه بايد بكند، و چطور بايد باشد. اگر حقيقت «طلب» در درون سالك و در دل او به تحقق برسد، يعنى اگر به معنى كلمه طالب باشد، با اشارتهاى ربوبى به آنچه بايد بكند، و به آنچه بايد بشود، به روشنى هدايت مى‏گردد، و قدم به قدم خداى متعال او را راهنمايى مى‏فرمايد، و وظيفه او را على الاتصال به او نشان مى‏دهد. و به بيانى، تا حصول مقصد، و تا وصول به مقصود، دست او را مى‏گيرد و پيش مى‏برد، و لحظه‏اى او را ترك نمى‏فرمايد.

داشتن «طلب» به معنى كلمه، چيزى ساده‏اى نيست و به آسانى به دست نمى‏آيد، بايد اين مهم را از خداى متعال تمنا كرد. و بايد با تضرع از او خواست كه به لطف عنايت خود منت بگذارد و «طلب» دهد.

در هر صورت، آنچه بعد از توبه و بازگشت براى يك سالك ضرورى مى‏باشد، داشتن طلب است. او بايد طلب داشته باشد، و در طلب حضرت مقصود برآيد. و بايد به اين حقيقت توجه كند كه اگر طالب جدى نباشد، و اگر «طلب» در دل او به تحقق نرسد، و وقتى به باطن خويش مراجعه مى‏كند، خود را به معنى كلمه «طالب» نيابد، هرگز در اين سفر موفق نخواهد بود. بايد نظر او بر اين باشد كه آيا «طلب» دارد، يا نه؟ آيا خود از خود قبول مى‏كند كه «طالب» است، يا نه؟ و آيا او كه توبه نموده و بازگشت كرده است، طلب را آغاز نموده است؟ و شب و روز بدون سستى و كسالت ،و بدون تذبذب و ترديد، خود را «طالب» مى‏يابد؟ و درد «طلب» در خود مى‏بيند، يا نه؟

(دفتر سوم مثنوى)

بسيار بوده‏اند و هستند كسانى كه به فكر سلوك افتاده و توبه و بازگشت هم نموده‏اند و تا حدودى مجاهدتهاى عبودى را هم شروع كرده و ادامه داده‏اند، و خود راسالك الى الله هم دانسته‏اند، وليكن به لحاظ نداشتن طلب جدى در اين سفر آنچنان كه بايد، موفق نگشته‏اند خود اينها اگر به باطن خويش مراجعه كنند، و منصفانه به بررسى درون خويش بپردازند، به خوبى مى‏يابند كه «طالب» به معنى كلمه نيستند و «طلب» جدى ندارند، و به بيانى، درد طلب به دل آنان راه نيافته است، و اين چنين نبوده و نيستند كه حضرت حق براى آنان «مطلوب» و «مقصود» شده باشد، و حقيقتاً او را بخواهند، و دردمند باشند. اينها اگر دقت كنند، مى‏يابند كه سلوك آنان مبتنى بر درد «طلب» نيست، و لقاء حق و شهود وجه او مطلوب دل آنان نشده است.

اگر اينان تعمق كنند، به وضوح مى‏فهمند كه چرا در اين راه موفق نشده و نمى‏شوند؟ يعنى مى‏فهمند كه «طلب» نبوده، و يا لااقل، آنچنان كه بايد «طلب» وجود نداشته است. و نيز مى‏فهمند كه اگر «طلب» بود، و اگرآنان «طالب» جدى بودند، در سلوك خويش موفق مى‏شدند.