مبانی نظری تزکیه جلد 1

«باد» با فرمان، و با احضار آن حضرت به محضر وى شتافت. پيداست كه وقتى «باد» مى‏آيد، پشه را توان اينكه در محضر آن حضرت باشد نخواهد بود، و بايد فرار را بر قرار اختيار كند و بگريزد.

حضرت سليمان (ع) به پشه خطاب مى‏كند كه كجا مى‏روى؟ باش تا بين شما قضاوت كنم.

نكته‏اى كه در اين داستان مورد نظر است، مسئله فرار پشه با آمدن باد است، واينكه، نمى‏شود هم پشه باشد، هم باد باشد. جهات ديگر اين داستان مورد نظر نيست، و خصوصيات ديگر را نبايد در موضوع مورد بحث، دخالت داد. سخن اين است كه «پشه» با «باد» در يك جا جمع نمى‏شوند.

در سفر الى الحق، طالب جوار حق آن وقت به حق مى‏رسد كه «خود» را نداشته باشد، و نمى‏شود هم«خود» باشد، هم «حق» باشد. وجود عاريتى بايد كنار رود، و وجود حقانى بيايد، تا با «حق» باشد.

مولوى بعد از بيان اين داستان مى‏گويد:

و در آخر به اينكه مسئله «فناء» و «بقاء» در عين «فناء» از مسائل بسيار پيچيده و از دقايق امور است، و دريافت صحيح آن از هر كسى بر نيايد و هر عقلى را به حقيقت آن راه نيست اشاره مى‏كند و مى‏گويد:

(دفتر سوم مثنوى)

تأكيد ما بر اين نكته از آن جهت است كه بعضى از سالكين به لحاظ عدم توجه به همين نكته، و يا به لحاظ جدى نگرفتن آن، در همان اوايل طلب، با موانع زياد و گوناگونى مواجه مى‏شوند وبه تدريج سست شده از طلب و سلوك باز مى‏مانند.

اينها از اول اين را يك اصل مسلم و بدون شبهه تلقى نمى‏كنند كه در سفر الى الحق بايد از «خود» در مراتب مختلف آن صرف نظر نمود. گويا اينها اين امر را جدى نمى‏گيرند ،و گويا چنين گمان مى كنند كه مى‏شود با حفظ «خود» نيز به مقصود نايل گشت. طبعاً در مراحل اوليه طلب كه بايد با خواسته‏هاى نفسانى مقابله كنند و با شكستن «نفس» به شكستن «خود» در مرتبه‏اى از مراتب آن قيام نمايند، اگر از تحمل سختيهاى اين مقابله و رياضتهاى آن شانه خالى كنند، و در برابر نفس و هواهاى آن ضعف نشان دهند،