مبانی نظری تزکیه جلد 1

در مرحله ديگر از مراحل سلوك، مجاهدت سالك به اين است كه علاوه بر انجام دادن واجب و ترك معصيت، از مباحات نيز كنار بكشد، و از لذات مباح نفسانى هم اجتناب كند، و از مباحات قطع تعلق كند و خود را از اسارت به آنها آزاد بگرداند، يعنى جانب حضرت مقصود را در اين مورد نيز مراقبت نمايد. لذت او در ذكر حق، راحت او در انس به حق، شادى او با قرب حق، و شغل او عبوديت حق باشد.

در مناجات الذاكرين حضرت زين العابدين سلام الله عليه مى‏خوانيم:

«... و أستغفرك من كل لذة بغير ذكرك، و من كل راحة بغير انسك، و من كل سرور بغير قربك، و من كل شغل بغير طاعتك».

يعنى «... خدايا، و از تو مغفرت و گذشت مى‏خواهم از هر لذتى كه به غير ذكر تو باشد، و از هر راحتى كه بغير انس تو باشد، و از هر شادى و ابتهاجى كه به غير قرب تو باشد، و از هر اشتغالى كه به غير طاعت تو باشد».

از اين جملات به خوبى اين معنا را استفاده مى‏كنيم كه در اين مرحله به طورى كه اشاره شد مجاهدت سالك، يعنى مراقبت يا مراقبه او در اين خواهد بود كه مباحات و لذتهاى مباح هم اجتناب كند، و علقه‏هاى مباح را كنار زند و خود را از حجب آنها آزاد كند، و دل وى به چيزى جز حضرت مقصود، تعلق نداشته باشد؛ ما جعل الله لرجل من قلبين فى جوفه. [1] دقت بيشتر دراين جملات را به عهده اهل معرفت مى‏گذاريم، و تأمل در اين نكته را كه اين جملات در مناجات «ذاكرين» آمده است، توصيه مى‏كنيم.

ناگفته نماند كه لذت ذكر، راحت انس، ابتهاج قرب، و اشتغال به طاعت را كه براى اهل آن هست، ما محجوبان و محرومان كه در لذتهاى خيالى و راحت موهوم را مشغول ساخته و با آنها مأنوس گشته‏ايم، مادامى كه از اين واديها

[1]. سوره احزاب، آيه‏4.