مبانی نظری تزکیه جلد 1

مرحوم شيخ كه در مصباح المتهجد در «اعمال شب نيمه شعبان» اين دعا را آورده است مى‏گويد، روايت شده كه كميل بن زياد نخعى حضرت اميرالمؤمنين صلوات الله عليه را ديد كه در شب نيمه شعبان در حال سجده اين دعا را مى‏خواند.

لازم است سالك از معنى دعا لااقل در حد ترجمه با خبر باشد، تا بتواند حالت دعا داشته باشد، و دعا را با توجه به معنى آنچه مى‏گويد بخواند، و اگر از حقايق عاليه، و معارف عميقه‏اى كه در اين دعا وجود دارد آگاهى بيشتر داشته باشد، مسلماً عوايد بيشترى به هنگام دعا خواهد داشت.

و لازم است با حضور اين دعا را بخواند، يعنى در تحصيل حضور كاملا مجاهدت كند. بايد از اين امر اجتناب نمايد كه فقط به ظاهر جملات و الفاظ دعا بپردازد، و حضور نداشته و پراكنده باشد. زيرا دراين صورت، بطورى كه قبلا هم گفته‏ايم، آن آثار و بركاتى كه بايد عايد شود، عايد نخواهد شد. و معنى داشتن حضور اين است كه با فقر و مسكنت، و با تضرع و دردمندى كامل متوجه خداى متعال باشد، و در حالى كه توجه به معنى آنچه مى‏گويد دارد به دعا بپردازد، و دعا را با حفظ اين حال به آخر برساند، و مراقبت كند كه اين حال را از دست ندهد، و اگر غفلتى عارض شد، فوراً به همين حال، يعنى حال حضور برگردد. و چه بهتر جمله يا جملاتى را كه در حال غفلت و بدون حضور به زبان آورده و گفته است، دوباره در حال حضور بگويد.

تذكر:

نكته‏اى كه لازم است تذكر دهيم، اين است كه در اين مرتبه از «مراقبه» كه مرتبه اول آن مى‏باشد، و سالك در بدايات، يعنى در اوايل سلوك است، و طبعاً بعضى از فقرات اين دعا با حال و منزلت او تناسبى ندارد، بايد به هنگام خواندن دعا وقتى به اين فقرات مى‏رسد، كاملا با حال شرمندگى و انكسار از اينكه وى صلاحيت به زبان آوردن اين فقرات را ندارد، آنها را به زبان بياورد و بگويد.

مثلاً وقتى به اين جملات مى‏رسد كه «فلئن صيرتنى للعقوبات مع أعدائك و جمعيت بينى و بين أهل بلائك و فرقت بينى و بين أحبائك و أوليائك فهبنى يا الهى و سيدى و مولاى و ربى صبرت على عذابك فكيف أصبر على فراقك» به لحاظ اينكه وى اهل اين كلام نيست، با شرمندگى و انكسار اين جملات را بگويد، و در عين حال، اين اميد و طمع را نيز در دل داشته باشد كه خداى متعال به او نيز عطف نظر كند، و او را مجذوب به سوى خود بگرداند، و از آنان قرار دهد كه در حد خود مى‏توانند اين جملات را تاحدودى صادقانه به زبان بياورند.