مبانی نظری تزکیه جلد 1

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

جستجو بر اساس ... همه عنوان پدیدآور موضوع یادداشت تمام متن
اصطلاحنامه مجموعه ها مرورالفبایی لغت نامه دهخدا
➟
جستجو در لغت نامه
بیشتر
کتابخانه شخصی پرسش از کتابدار ارسال منبع

مبانی نظری تزکیه - جلد 1

محمد شجاعی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
میخواهم بخوانم
درحال خواندن
خوانده شده
ارسال به دوستان

آدرس پست الکترونیک گیرنده :

آدرس پست الکترونیک فرستنده :

نام و نام خانوارگی فرستنده :

پیغام برای گیرنده ( حداکثر 250 حرف ) :

کد امنیتی را وارد نمایید

ارسال
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
➟
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات

مقالات : طريق عملى تزكيه (1) مقدمه ضرورت التزام به صراط مستقيم در سلوك الى الله بخش اول: يقظه يا جذب ربوبى يقظه و انتباه قرآن مى‏خواهد به انسان «يقظه» و تنبه» بخشد فهم راز دل، احتياج به يقظه و تنبه دارد كلمه واحده هر آيه‏اى از قرآن پرده‏اى از اوهام را كنار مى‏زند نور يقظه، يا جذب حق استضائه از مقام ولايت مطلقه براى حصول يقظه نور يقظه، يا نور ولايت نظر صاحبان ولايت مطلقه حامل نور يقظه مى‏باشد سعى در جلب نظر خاص صاحبان ولايت مطلقه آثار يقظه در وجود سالك گفتار خواجه عبدالله در منازل السائرين غفلت ارباب غفلت، از عظمت حق و از علو ساحت او قرآن ارباب غفلت را بى خبر از قدر و عظمت حق مى‏شمارد با حصول يقظه، قلب سالك از تعظيم حق تا حدودى برخوردار مى‏گردد اشارتهايى از آيات قرآن بيانى از نهج‏البلاغه ارباب غفلت، به نفس و خطر آن پى نبرده‏اند با حصول يقظه، ماهيت نفس تا حدودى شناخته مى‏شود غفلت ارباب غفلت، موجب نسيان وعيد است بيداران و تصديق و عيد فرصت و وقت براى ارباب غفلت نه مفهوم است و نه مغتنم وقت براى بيداران، معنى ديگر و ارزش ديگرى دارد بخش دوم: توبه يا بازگشت به حضرت مقصود توبه يا بازگشت به حضرت مقصود توبه سالك، مسبوق به توبه‏اى از حق است اشارتهايى ازآيات قرآن در سر توبه بازگشت اول حق، جلوه‏اى از حب او نسبت به عبد است روى احسان از گدا پيدا شود اكثر انسانها خود را محجوب از بازگشت حق مى‏كنند خداى متعال توابين را دوست مى‏دارد سالك بايد در پى تحصيل نظر باشد مراتب و درجات توبه اشاراتى از قرآن در مراتب توبه يا بازگشت اشاراتى از روايات در خصوص مراتب توبه گفتار صاحب منازل السائرين در خصوص مراتب توبه بيانات بظاهر متفاوت است، ولى جان مسئله يكى است اتبعات سالك به سوى توبه بعد از يقظه نظرى عميق بر وضع خويش در حين معصيت بيانى از منازل السائرين ضرورت و وجوب فورى توبه از حرامها مرحله اول توبه كيفيت توبه سالك در اول سلوك امر اول: ندامت امر دوم: عزم بر عدم عود به معصيت براى هميشه امر سوم: اداى حقوق ديگران و جبران آنها اشارتى براى ارباب معرفت و صاحبان بصيرت ضرورت دعا و تضرع براى نجات از تبعات اين امر امر چهارم: قضاى فرايض فائته فريضه، اصل در عبوديت و حقيقت آن است فريضه فائته، نقصانى در نشئه عبوديت انسان در باطن امر است حقيقتى كه از آن غفلت مى‏شود گناهان گذشته، باطناً مانع قرب به حق و سير به سوى اوست ضرورت و اهميت طلب عفو و مغفرت در توبه و بازگشت امر ششم: به جاى لذت گناه، سختى طاعت را بجان خريدن نكته‏اى براى سالكان به هنگام معصيت، چه مى‏شود؟ در مقام توبه، چه بايد بشود؟ توبه اول سلوك و اركان آن در بيان حضرت مولى الموحدين سلام الله عليه كلامى از عارف كامل حاج شيخ محمد بهارى قدس سره كلامى از صاحب نفس زكيه و أنفاس قدسيه، آخوند ملا حسينقلى همدانى قدس سره تذكر بخش سوم: تطهير باطن در توبه و بازگشت به حضرت مقصود يا توبه از رذايل اوصاف و اخلاق توبه از رذايل اوصاف و اخلاق هر يك از رذايل اوصاف و اخلاق، حجابى از حجب ظلمانى است همه مسائل در رذايل اوصاف و فضايل صفات، خلاصه مى‏شود مقصود از توبه از رذايل أوصاف واخلاق چيست ؟ توبه از حب دنيا دنيا كدام است؟ و حب دنيا چيست؟ حب دنيا موجب تاريكى دل و از كار افتادن آن است حب دنيا، فرو رفتن در وادى ظلمت و وحشت «خود» است ضرورت مجاهدت سالك سرى از اسرار دل با صاحبدلان حب دنيا و وحدت دل با اغيار حب حضرت حق حب حق، بازگشت به فطرت، يا ظهور عشق پشت پرده است مراتب حب حق آثار و لوازم حب حق در وجود سالك آثار و احكام حب حق در مراحل اوليه آن آثار و احكام حب حق در اواسط آن آثار و احكام حب حق در مراحل عاليه و نهايى آن توبه از حرص بر اكل و شرب، و خواب و نكاح لزوم اجتناب از تفريط گوشه‏هايى از آثار و بركات مجاهدت در اين باب تذكراتى براى سالكين توبه از تكلم بى فايده، و از فضول كلام رذيله پرگويى، حجاب بين انسان و حق است رذيله پرگويى، موجب قساوت قلب است صمت و بركات آن توبه از حب جاه و شهرت مهالك و خطرات حب جاه و شهرت حب جاه و شهرت با قدس حق نمى‏سازد حب جاه و شهرت، موجب مطرود شدن است حب جاه و شهرت، مايه نفاق و موجب آن است حب جاه و شهرت، مانع ذكر و فكر است حب جاه و شهرت، موجب رياء و خسران است. اهميت توبه از اين رذيله، و ضرورت اجتناب از آن توبه از حب مدح و ثناء تبعات و مهالك حب مدح كما اينكه اكثر افراد گرفتار آن هستند حب مدح و ثناء، سقوط در وادى و هم و خيال است لزوم مجاهدت، و ضرورت استمداد ازحق حب «خمول» و «تساوى مدح و ذم » حب خمول ازصفات اهل توحيد است سلوك جدى، دعوت به خمول و گمنامى مى‏كند صدق در طلب و عبوديت، در «خمول» و گمنامى است اخلاص كامل در طلب، با خمول و گمنامى است تساوى مدح و ذم نزد خوبان وارسته توبه از آرزوها لطمات، تبعات، و هلكات آرزوها، با حب و طلب نمى‏سازد آرزوها مانع پيشرفت سالك است آرزوهاى طولانى، منافى حياء از حضرت مقصود است آرزوها هلاكت مى‏آورد قصر امل، و آرزوى دل ياد جدى مرگ با كنار گذاشتن آرزوها، سالك تحت ولايت حق قرار مى‏گيرد آرزوى دل توبه از غرور و اغترار غرور، و اغترار چيست ؟ گوشه هايى از انحاء «غرور» و اطوار آن نمونه‏هايى از غرور در ابتداء و اوايل سلوك نمونهايى از غرور در اواسط سلوك نمونه‏هايى از غرور در منازل عاليه سلوك غرور، با أدب و حيا منافات دارد توضيح مطلب حياء از حق، از لوازم و نشانه‏هاى سلوك صحيح است مغترين، فاقد حياء و أدب عبودى هستند توبه از غضب و تند خويى مرتبه افراط غضب مرتبه تفريط غضب مرتبه اعتدال غضب غضب براى حق، از خصوصيات صاحبان ايمان است غضب، ارتباط باطنى سالك با حضرت حق را به هم مى‏زند آتش غضب، آتش شيطانى است غضب، حركتى است به سوى غضب خدا غضب، قلب را مى‏ميراند ضرورت مجاهدت، و مداومت بر آن تصميم و مراقبت حلم و كظم غيظ، و بركات آن صفت «حلم» موجب رضاى حضرت مقصود است با صفت «حلم» قلب سالك پذيراى افاضات مى‏گردد سالك با صفت «حلم» از خطرات در أمان است صفت فاضله «حلم» موجب ستر عيوب باطنى سالك است تذكر صفت «حلم» و قايه سالك است صفت «حلم» و «كظم غيظ» نشانه عبوديت است توبه از سوء خلق سوء خلق، به ارتباط قلبى وبه مجاهدتهاى عبودى لطمه سخت مى‏زند سوء خلق در باطن امر، حركتى است به سوى آتش حسن خلق و بركات آن حسن خلق، محبوب نزد حضرت مقصود است حسن خلق، ارتباط قلبى انسان با خدا را كامل مى‏كند حسن خلق، موجب انجذاب به سوى حضرت حق است سالك با حسن خلق هميشه در عروج و صعود الى الله است حسن خلق، خطاهاى سالك را ذوب مى‏كند توبه از عُجب عجب، برگشت به «خود» و انسلاخ ازرحمت حق است عجب موجب سيطره شيطان است استحقار نفس، انكسار و استكانت توبه از رياء در عبادت صور و اشكال مختلف رياء رياء در اطوار ديگر ضرورت مجاهدت تذكر اخلاص در عبوديت اخلاص به «نيت» بر مى‏گردد مراتب اخلاص مرتبه پايين اخلاص مرتبه عاليه اخلاص مرتبه عاليه اخلاص، مبتنى بر عرفان حق و حب اوست توبه از حزن و تألم حزن دنيوى از تعلق نشأت مى‏گيرد هر حزن و اندوهى، حجابى است از حجب ظلمانى مجاهدت از طريق فكر وتلقين و مراقبت توبه از سستى، كسالت و بطالت مجاهدت و مراقبت قصد و اراده توبه از كبر و تكبر كبر و تكبر، منازعه با حضرت كبريايى است كبر، مانع قرب به حضرت مقصود است كبر، مرتبه‏اى از الحاد است خداى متعال به متكبر نظر نمى‏كند تواضع و شكستگى و آن، اول و اولين عبادت است تذكر لازم توبه از حسد حسد، موجب رنج و حزن دائمى دنيوى، و عقوبت اخروى است قلب شخص حاسد هميشه مشغول و محجوب است حسد، ارتباط قلبى انسان با خدا را لطمه مى‏زند حسد، اعتراض به حق، و خشم بر فعل حق است مراتب حسد تصميم و همت منافسه و غبطه آخر سخن، و غبطه و منافسه ما و شما مقالات : طريق عملى تزكيه (1) بخش اول: طلب و مجاهدت طلب دوام طلب تذكير لازم براى طالبان «طلب» در قرآن كريم «طلب» در أدعيه مأثوره اسوه‏هاى طلب مجاهدت در مقام طلب تأكيد قرآن بر مجاهدت و ضروت آن مجاهدت در مقام طلب، مراقبت جانب مطلوب است مراتب مجاهدت، مراتب مراقبت است تذكّر بخش دوم: مرتبه اوّل مراقبه مرتبه اوّل مراقبه امر اوّل امر دوّم ضرورت اجتناب از ترك صلاة ليل قضاء صلاة ليل امر سوّم كلمه توحيد بعد از تسبيح امر چهارم امر پنجم امر ششم امر هفتم امر هشتم امر نهم محبت حضرات معصومين ولايت حضرات معصومين جلب رضايت حضرات معصومين امر دهم تأكيدى ديگر بر «حضور» توضيح و تبيين طريقه تحصيل «حضور» بخش سوم: مرتبه دوم مراقبه مرتبه دوم مراقبه امور و وظايف لازمه امر اول شكستن نفس مسئله اسرارآميزى است سلطان هواها بايد شكسته شود سخنانى كه حضرت مولى الموحدين (ع) مجاهدتى در رفع حجابها تحمل سختيها در اين مقام تذكر بطالت، ملالت، و كسالت، مانع راه است سجده و تجليات نورى سجده و شهود سجده، طريقه انبيا و صالحان است امر ششم: فكر است، و مراقبت جانب معبود فكر نامجاز مقام ذات، و هويت غيبيه مقام ذات را لفظ و عبارتى نيست فكر، عقل، و وهم را به مقام ذات راهى نيست فكر در حقايق قرآنى فكر در نجات و فلاح، و هشدارها فكر در محاسبه‏هاى ربوبى محاسبه كلى ربوبى محاسبه ربوبى، و توفيقها و سلب توفيقها محاسبه‏هاى ربوبى در آيات شريفه باطن و ظاهر، همه تحت محاسبه ربوبى است دقت محاسبه الهى فكر در مقصد صالحان وآرزوى عارفان دعوت به مقصد أعلى به رمز و اشارت فكر در حقيقت، و سراب باطل فكر در «خود» فكر در خصوصيات وجودى «خود» حقيقت ما كيست؟ چيست ؟ حقيقت واحده در مظاهر گوناگون فناى جلوه‏ها شئون مختلفه احاطه و استيلاء سفر در «خود» و سير در آن مطلبى در اين مقام از طبيعت به مثال، و از مثال به تجرد نكته‏اى براى اهل آن تلخيص و نتيجه‏گيرى حقايقى در اين مقام خيال واهى خلوت تنهايى خلوت با حضرت حق غربت در دورى از وطن نزديكى و هجران، و قرب و حرمان اميد تفضل امر هفتم: ذكر است، و مراقبت جانب معبود تضرع و خيفة، يا رغبت و رهبت نكته‏اى سربسته استعاذه، استغفار، و بازگشت به ذكر غلبه ذكر، و انس به حق بركات ذكر نفسى و أهميت آن غفلت، و تبعات و هلكات آن امر هشتم «ورد» است، و مراقبت جانب معبود سخنى در خصوص «اوراد» سخنى ديگر در اين مقام اوراد، يا اذكار خفيه تذكر امر نهم: «سهر» است، و مراقبت جانب معبود سر شب نكته‏هايى در اين مقام نكته اول نكته دوم سحر يا قسمت آخر شب نكته سوم امر دهم: توبه و استغفار است هر مرتبه‏اى توبه و استغفارى دارد تذكر يك نكته توضيح در خصوص توبه و استغفار اين مقام تفصيلى از گناهان مرتبه، و توبه‏ها و استغفارها 1- گناه انغمار در مشتهيات، و توبه استغفار 2- گناه مراعات نكردن آداب محضر حق، و توبه و استغفار در اين مرتبه ازمراقبه تحذير و تذكر ترك ادب در محضر خاص، و توبه و استغفار 3- گناه ترك مسارعت، و توبه و استغفار 4- گناه ترك نوافل و توبه و استغفار 5- گناه ترك سجده، و توبه و استغفار 6- گناه ترك فكر، و توبه و استغفار 7- گناه ترك ذكر، يا گناه غفلت، و توبه و استغفار مقام طلب را احكام خاصى هست 8- گناه ترك «ورد» و توبه و استغفار نكته توحيد، سر عشق، و رمز عبوديت 9- گناه ترك سهر، و توبه و استغفار 10- استغفار براى ترك توبه و استغفار سر ديگر هست كو گوش دگر حقايقى در خصوص استغفار الف - اشارتى از مقام رحمت ب - ريزش گناهان ج - سوز دل و گريه آن سوى پرده اسرار سوز و گريه، و آرامش و اطمينان سوز و گريه، و لذت و ابتهاج جذبات سوز و گريه، و قرب حضرت مقصود د - مواقف مناسب، و موقف مخصوص ه - زمينه اجابت تذكير و تنبيه و - وقت سحر شرايط و اركان استغفار اصرار بر مسئلت اقبال بر حاجت حفظ استكانت استكانت عبودى نكته‏اى به سخن سربسته رجاء اجابت در هر دستورى سرى هست اشارتى ديگر به سوى دل آخر سخن

توضیحات
افزودن یادداشت جدید

معرفت و آنان كه مشتاق فهم حقايق و اسرار هستند توصيه مى‏كنيم كه در آن به تأمل عميق بپردازند.

گفتيم انسان در عالم باطنى و در موجوديت پشت پرده خود در عين اينكه يكى است داراى حالات گوناگون و اوضاع مختلف و اطوار متنوع بوده و در هر قطعه‏اى از عالم درونى خويش چهره بخصوصى در پيشگاه حضرت حق دارد. و گفتيم در آن سو و در عالم درونى، و به تعبيرى، دركتابى كه انسان براى خود رقم زده است، مسئله «زمان» و «مكان» و احكام و لوازم آنها به مفهومى كه در نظام مادى دنيوى هست، وجود ندارد و انسان در آن سو همه حالات و اطوار و چهره‏هاى گوناگون خود در پيشگاه حق را با هم و يكجا دارد.

يعنى زمان و زمانهاى و امتداد و تعاقب و فاصله‏هاى زمانى و همچنين مكان و مكانهاى مختلف و غير همديگر كه در حيات ظاهرى دارد و حالات و اطوار و چهره‏هاى گوناگون وى را ازيكديگر جدا نموده و بين آنها فاصله مى‏اندازد و نمى‏گذارد همه آن حالات و همه آن چهره‏هاى مختلف در يك جا جمع بشوند، در آن سو و در عالم باطنى وى جود ندارد، و او در آنجا در وقت واحد و در لحظه واحد همه آن حالات و اطوار متنوع و همه آن چهره‏هاى گوناگون را در پيشگاه خداى متعال دارا مى‏باشد.(البته تعبير «وقت واحد» و «لحظه واحد» در اينجا به مفهومى كه داريم، درست نيست و براى بيان مقصود اين تعبيرهاواين جمله‏ها را مى‏آوريم و اصولا الفاظ و كلمات در اداى حقايق عوالم فوق ماده و و فوق زمان ،قاصر است».

انسان در عالم باطنى خويش در همان حال كه طاعت و عبادت است، در همان حال هم مشغول مخالفت و معصيت است، و به عبارتى، انسان از طرفى عبادت مى كند و از طرفى هم معصيت انجام مى‏دهد؛ از طرفى روى به حق مى‏آورد و از طرفى در همان حال روى گردان از حق است و روى به اغيار دارد. يعنى طاعت و عبادت او توأم با نفاق است و آن طاعت و عبادت نيست كه بايد باشد. عبوديت و طاعت حق به معنى كلمه در وجود او حاكم نمى‏باشد و او در حالى كه مشغول عبادت حق است، نفس خود را هم عبادت مى‏كند؛ و در حالى كه معبود او خداى متعال است، هواى او و يا شيطان نيز معبود اوست. و همچنين، ذكر حق و حب و طلب او بر دل وى غالب و حاكم نيست و او در حالى كه به ذكر حق مشغول است و دم از محبت و طلب حق مى‏زند، اغيار را نيز ياد مى‏كند و محبت آنها بر دل وى سيطره دارد و آنها را هم طلب مى‏كند. و خلاصه مطلب: او همه اينها را با هم و يكجا دارد، آن هم در محضر حضرت حق. (دقت شود) اين، وضع باطنى ما و امثال ما است. تأمل بيشتر به عهدء شما.




  • بعد ازين گر شرح گويم ابلهى است
    ور بگويم، عقلها را بركند
    ور بگويم شرحهاى معتبر
    لاجرم كوتاه كردم من زبان
    گر تو خواهى از درون خود بخوان



  • زانكه شرح اين وراى آگهى است
    ور نويسم بس قلمها بشكند
    تا قيامت باشد آن بس مختصر
    گر تو خواهى از درون خود بخوان
    گر تو خواهى از درون خود بخوان



(دفتر دوم مثنوى)

شما از زمان و مكان ،مخصوصاً امتداد زمانى را حذف بكنيد و خود را با حالات و اطوار مختلف ظاهرى و باطنى در يك لحظه و در وقت واحد بنظر بياوريد و به اين حقيقت عميقاً توجه كنيد كه زمانها و مكانها غير از شما هستند و شما فقط شماييد وليكن حالات گوناگون و احياناً متضاد، و چهره‏هاى مختلف واحياناً مقابل هم داريد، در اين صورت تا حدودى به آنچه شرح داديم نزديك مى‏شويد.

بطورى كه گفتيم، اين، وضع ما و امثال ماست در آن سو و در باطن امر. و اما خوبان وآنان كه وارسته از اغيارند و قدم صدق در مقام عبوديت دارند، البته در عالم باطنى خويش چهره واحدى در پيشگاه حضرت حق دارند و از وضعى كه توضيح داديم، پاك و منزه هستند.

/ 490