تحلیلی بر روش های تربیت نفس و اهداف آن در فرهنگ وحی نسخه متنی

افرادى كه انديشه خود را به كار بياندازند. ان فى خلق السموات و الارض و اختلاف الليل و النهار و الفلك التى تجرى فى البحر بما ينفع الناس و ما انزل اللّه من السماء من ماء فاحيى به الارض بعد موتها و بث فيها من كل دابّة و تصريف الرياح و السحاب المسخربين السماء و الارض لايات لقوم يعقلون (474) در آفرينش آسمان و زمين و گردش شب و روز و حركت كشتى ها در دريا به سود مردم و بارانى كه خداوند از آسمان فرو مى فرستد و زمين هاى مرده را زنده مى كند و انواع جنبندگان را در روى زمين پخش كرده است و چرخش بادها و ابرهايى كه در ميان زمين و آسمان به كار گماشته شده اند در اين امور نشانه هايى براى خردمندان است .

نشانه هايى كه خداوند متعال ، در اين آيه شريفه براى خداشناسى مطرح نموده از باب نمونه است نه اين كه آيات الهى منحصر به اين ها باشد، زيرا آيات حق و آثار قدرت او بيش از اين است كه بتوان شمارش كرد. و فى كل شئ له آية تدلّ على انه واحد از اين رو حضرت على عليه السلام مى فرمايد: ما راءيت شيئا الاّ و راءيت اللّه قبله و بعده و معه (475) هيچ چيز را نديدم مگر اين كه پيش ‍ از آن و بعد از آن و همراه آن خدا را مشاهده كردم . تنها رشد عقلى و فكرى لازم است كه انسان در هر چيز آيات حق را مشاهده كند.

سعدى گويد:

ان فى خلق السموات و الارض و اختلاف الليل و النهار لايات لاولى الالباب الذين يذكرون اللّه قياما و قعودا و على جنوبهم و يتفكرون فى خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانك فقنا عذاب النار(476) همانا در آفرينش آسمان ها و زمين و از پى يكديگر آمدن شب و روز، براى خردمندان نشانه هايى وجود دارد، آنان كه خدا را در همه حالت ها ايستاده و نشسته و خفته ياد مى كنند و درباره آفرينش آسمان ها و زمين مى انديشند و مى گويند: پروردگارا! اين جهان را بيهوده نيافريدى ، تو پاك و منزّهى ، پس ما را از عذاب دوزخ در امان دار.

راستى اين همه سفارش براى چيست ؟ مگر آگاهى و اطلاع از نظام آفرينش ‍ آسمان ها و زمين براى بشر چه سودى دارد؟ پاسخ اين كه اسلام بر انديشه و خرد استوار است و بناى عقيدتى دين مبين اسلام چنان است كه هر چه انسان بر حقايق طبيعى ، آگاهى يابد ايمانى آگاهانه تر و قلبى راسخ ‌تر خواهد يافت .

عطاءبن ابى رياح مى گويد: روزى نزد عايشه رفتم واز او پرسيدم : شگفت انگيزترين چيزى كه در عمرت از پيامبر اسلام ديدى چه بود؟ گفت : كار پيامبر همه اش شگفت انگيز بود ولى از همه عجيب تر اين كه : شبى از شب ها كه پيامبر در منزل من بود، به استراحت پرداخت ، هنوز آرام نگرفته بود كه از جا برخاست و لباس پوشيد و وضو گرفت و به نماز ايستاد و آنقدر در حال نماز و در جذبه خاصّ الهى اشك ريخت كه جلو لباسش از اشك چشمش تر شد، سپس سر به سجده نهاد و چندان گريست كه زمين از اشك چشمش تر شد و همچنان تا طلوع صبح منقلب و گريان بود. هنگامى كه (بلال ) او را به نماز صبح فرا خواند، پيامبر را گريان ديد. عرض كرد: چرا چنين گريانيد شما كه مشمول لطف خدا هستيد؟ فرمود: *((*افلا اكون للّه عبدا شكورا*))* آيا نبايد بنده شكر گذار خدا باشم ؟ چرا نگريم ؟ خداوند در شبى كه گذشت آيات تكان دهنده اى بر من نازل كرد؛ سپس شروع به خواندن آيه فوق و آيات