تحصيل علم - تعليم و تربيت - مفخر شرق نسخه متنی

يكى از امتيازات انحصارى وى اين است كه تمام مراحل علمى شرقى و غربى را طىّ كرده است و پس از تكميل
تحصيلات عالى در دانشگاه كمبريج به درجه استادى نايل شده است و چند سال در آن مؤسسه علمى با همين سمت
تدريس كرده است و سپس از دانشگاه مونيخ در آلمان نيز در فلسفه به دريافت دانشنامه استادى نايل شده
است. وى كسى است كه مواهب طبيعى و اكتسابات علمى‏اش شهرت جهانى به او داده است.

اين شخصيت گرانمايه در موضوع تعليم و تربيت داراى نظريات عميق و وسيعى است كه از هر نظر جالب و
آموزنده است و چون در زمينه تعليم و تربيت كه هدف نهايى همه متفكران و محققان شرقى و غربى است به درجه
اجتهاد رسيده است بدون ترديد نظر او براى وصول به اين هدف مى‏تواند سند باشد.

مجلّه ‹‹ اقبال ريويو ›› در پاكستان نشريه‏اى علمى است كه هر فصل منتشر مى‏شود و ناشر افكار
علمى و تربيتى اين مرد جليل‏است، و در موضوع تعليم و تربيت مقاله مبسوط و دقيقى نشر داده است كه در
نهايت خلوص عقيده، ترجمه آن را در دسترس مطالعه متصديان آموزش و پرورش كشور قرار مى‏دهم و اطمينان
دارم مورد استفاده صاحب‏نظران و مسئولان امور آموزش و پرورش قرار خواهد گرفت و به لطف خداى متعال
آثار آن در روش تعليم و تربيت نسل جديد جلوه‏گر خواهد شد.

ناگفته نماند كه مرحوم اقبال به دليل اينكه از سرچشمه دانش و بينش رجال علم و ادب ايران بهره‏مند
شده است، به اين موضوع بارها تفاخر ورزيده است و از لحاظ اينكه زبان اردو را براى نشر انديشه وسيعش
ناتوان تشخيص داده است؛ در اوج قدرت استعمار و سيطره زبان انگليسى در شبه قاره هند و پاكستان زبان
شيرين فارسى را وسيله‏اى براى ابراز انديشه و تبليغ مرام خويش قرارداده است و در نتيجه به زنده كردن
زبان فارسى در آن خطه خدمتى ارزنده كرده است.

وى مى‏گويد:

و با بيان اين مطلب، تأكيد مى‏كند كه علوم عقلى و فلسفى را از دانشمندان غرب فراگرفته است ولى روح و
قلبش بر اثر مطالعه متفكران و مربيان شرق كه بيشتر از همه دانشمندان و اربابان معرفت ايران
بوده‏اند، روشن شده‏است.

اين مقاله گرانمايه به قلم پروفسور خورشيد احمد تنظيم و تحرير شده است كه ترجمه آن به شرح زير تقديم
علاقه‏مندان و دانش‏پژوهان مى‏شود.

تحصيل علم - تعليم و تربيت

اهمّيّت تحصيل يا تعليم مسئله‏اى است كه نيازى به توصيه و تأكيد و تأييد ندارد(57) و مقصود از اين
كلمات دانستن و شناختن اشياء است به‏طورى كه همين امر انسان را از ساير مخلوقات مشخص مى‏كند و
مطابق آيه‏اى از قرآن كريم است كه برترى انسان را بر تمام آفريده‏ها مسلّم مى‏دارد.(58)

با توجه به نقش تعليمات قرآن كريم، علم اصولاً صفتى است براى رهبرى و پيشوايى و يكى از عوامل بسيار
مهمى است كه منتهى به‏ظهور و رشد و تكامل تمدن مى‏شود.(59)

رسول اكرم(ص) در اين باره فرموده‏اند
:

طلب العلم فريضةُ على كلّ مسلم و مسلمة

تحصيل دانش بر زن و مرد مسلمان واجب است.

57- در اصل مقاله كلمه (Education) به كار رفته كه به معنى تحصيل و تعليم و تربيت است و از خوانندگان
تقاضا مى‏شود به مفهوم دقيق اين كلمه توجه داشته باشند.

58- سوره آل عمران، آيه 30.

59- مراجعه شود به كتاب The Story of Civilization.