آغاز انحراف وانحطاط - مفخر شرق نسخه متنی

وقتى كه ‹‹ يزدگرد ›› سوابق نكبت‏بار تازيان را براى سفير دولت

عمر باز گفت، سفير همه را تصديق كرد و مطالبى از اوضاع شرم‏آور عرب پيش از اسلام كه ‹‹ يزدگرد ››
نمى‏دانست بر آنها افزود و سپس گفت:

‹‹ وضع ما چنين بود تا خداوند پيغمبرى بزرگ از ما برانگيخت و
كتابى آسمانى در ميان ما نازل فرمود و در سايه اين كتاب و به هدايت آن پيغمبر عرب از ذلت و پراكندگى و
بينوايى و بدبختى به عزّت و وحدت و سرافرازى و سعادت رسيديم ونبايد عرب مسلمان امروز با عرب جاهلى
ديروز اشتباه كرد. ››

آغاز انحراف وانحطاط

از روزى كه انديشه‏هاى اسلامى و حقايق تابناك قرآن با فلسفه‏هاى بيگانه و افكار ديگران درآميخت
دوران بدبختى مسلمانها آغاز گرديد و هراندازه از قرآن فاصله گرفتند، به همان اندازه از عزت و سعادت
دور شدند. ‹‹ طنطاوى ›› در تفسير كبيرش مكرر اين حقيقت را روشن ساخته است كه انحطاط مسلمين و ترقّى
اروپا از يك نقطه شروع شده و آن اعراض از دين است.

ما از دينى كه سعادتبخش بود روى گردانديدم زبون و
خوار شديم و آنها از اوهام وخرافاتى كه به نام دين پذيرفته بودند، دست باز داشتند و جلو رفتند.

بايد
اين نكته را بگفته طنطاوى افزود كه صرف اعراض از دين عيسى و به عبارت ديگر روشنتر از قوانين و
دستورات كليسا، باعث ترقّى اروپا نشد، بلكه افكار و انديشه‏هاى آزاديبخش اسلام بود كه اروپا را
تكان داد و اين واقعيتى است كه امروز دانشمندان منصف اروپا به آن اعتراف دارند و كتابهاى فراوان در
اين باره نوشته‏اند. مرحوم اقبال پاكستانى مى‏گويد:

‹‹ اگرچه اروپا حقى را كه اسلامى بر تمدن
اروپا دارد، دير شناخت ولى بالاخره مجبور شد به آن اعتراف كند و از شگفتيهاى روزگارى كه اروپا از
اسلام و مسلمين آزادى و روشنفكرى و هنر آموخت و از كليسا فشار و تضييق و ستم و آزار و كشتار و زجر
شكنجه ديد، ولى در نتيجه با كليساى صعاند و ستمگر همدست و همگام شده با راهنمايان و معلمان خود به
دشمنى برخاست و به نابودى‏شان همت گماشت ››.

مرحوم ‹‹ سيّدحسن تقى زاده ›› كه در كتاب ‹‹ مردان خودساخته ›› شخصيت مرحوم سيّد جمال‏الدين
را تشريح كرده و امتيازات او را ستوده صرفنظر از آن توضيحات در كتاب ‹‹ آزادى و حيثيت انسانى ››
تأليف ‹‹ جمال زاده ›› ضمن تشريح فضيلت آزادمنشى و آزاديخواهى چنين مى‏نويسد:

‹‹ اين خلقت
آزادگى و مردانگى مجاهدت و مبارزه لازم دارد. تن به صدمات و حبس و بيكارى دادن و گاهى حتى مثل جذامى
بودن كه همه بى‏صفتان از ملاقات و معاشرت شخص احتراز دارند، مستلزم آن مى‏گردد. ››

پس اگر كسى براى اصلاح اساسى ملت و استقرار آزادى حقيقى مى‏خواهد كارى بكند، بايد از اينجا شروع
كند و خصلت مردى و مردانگى و آزادگى را بپروراند كه هم منشأ اصلاح اساسى است و هم اصلاح اخلاق
اجتماعى و گرنه، نه صفات شير را خواهد داشت و نه خصال سنگ پاسبان را!

اين مختصر را با درود فراوان بر ارواح پاك و با حقيقت مرحوم سيّد جمال‏الدين واعظ (والد جمال زاده)
و سيّد جمال‏الدين معروف به افغانى و حاج شيخ هادى نجم‏آبادى و كمال‏الملك و سيّد حسن مدرس
قمشه‏اى و آقا ميرزا طاهر تنكابنى و شيخ محمد خيابانى و ميرزا حسين خان پيرنيا كه تا آنجا كه
مى‏دانم كم و بيش و فعلى يا انفعالى، داراى صفت مردانگى و سرافرازى بوده‏اند، ختم مى‏كنم.

براى تكميل مقال با معذرت از اطاله كلام مى‏گويم: همه مى‏دانيم كه سرمايه هر جمعيت و هر ملتى عبارت
از شخصيتهاى بزرگ و مغزهاى متفكرى كه وسايل ترقّى و تكامل جمعيت يا ملت خود را فراهم مى‏سازند و راه
نجات و طريق كسب سعادت را به روى مردم مى‏گشايند، و بدون ترديد مرحوم سيّد جمال‏الدين در تاريخ شرق
چنين مقامى را احراز كرده است.

بايد از خداى متعال مسئلت كنيم تا روح مرحوم دكتر احمد امين كه به طور
قطع يكى از بزرگترين محققان قرن چهاردهم هجرى شناخته مى‏شود و آثار ادبى مهمى از خود به يادگار
گذاشته - رحمت و مغفرت بفرستند كه اين مقاله مبسوط را راجع به خصوصيات زندگى سيّد بزرگ در كتاب ‹‹
فيض الخاطر ›› (جلد پنج) نگاشته و چهره اين مرد جليل را با اين دقت تصوير و ترسيم فرموده و نگارنده
خود را مفتخر مى‏داند كه ترجمه آن را در معرض مطالعه نسل جوان و جديد قرار مى‏دهد تا از مطالعه آن
برخود ببالند و به پيشوايى او سرافراز باشند و بدانند مكتب قرآن چه شخصيتهايى را تربيت مى‏كند.