مفخر شرق نسخه متنی

 
 بر طبق اعتراف اقبال، وى از اين خصوصيات ذهنى و عقلى و پيشرفتهاى فلسفه غرب متأثر شده است، در نتيجه
فلسفه اونوعى تازگى و تجدد خاصى را احراز كرده كه به وسيله آن توانسته است كليه واقعيتها يا نمودهاى
علمى را كه تاكنون شناخته شده است و همچنين آنهايى را كه در آينده شناخته مى‏شوند با يكديگر تلفيق
دهد و بدين‏ترتيب وى ثابت مى‏كند كه روش فلسفى نهايى جهان كه استعداد طرد كردن فلسفه‏هاى خطاى هر
عصرى را داشته باشد فلسفه اوست و ديگر چنان فلسفه‏اى در زمان محى‏الدين و شاه ولى‏اللَّه كه محيط
عقلى و فكرى صورت ديگرى داشت نمى‏توانست به وجود آيد.

اگر امروز ملت اسلام يا هر ملت ديگرى بخواهد تا منطق مادى را با اسلوب عقلى و علمى يعنى با اسلوبى كه
براى بشر عصر حاضر قابل فهم و قانع كننده باشد رد كند فقط بايد به فلسفه اقبال مراجعه كند. بشر براى
شناختن حقيقت خود و جهان، تشنگى خاصى دارد و براى كشف اين معنى در طى طريق دچار مشكلات و موانعى
مى‏شود، ماهيت و خاصيت اين موانع هرچه باشد علاجى را كه طبيعت براى رفع آن آماده كرده است متناسب با
آن موانع مى‏باشد.

فلسفه اقبال مشخصات ظاهرى اين عصر را با يكديگر تلفيق داده است تا اينكه براى
آنها پادزهرى باشد.

فلسفه‏هاى متفكران بزرگى از قبيل محى‏الدين عربى و شاه ولى‏اللَّه براى
فلسفه‏هاى عصر خودشان به مثابه پادزهرى بوده است ولى براى فلسفه‏هاى عصر حاضر نمى‏تواند اين چنين
عمل كند بدين سبب اقبال محق بوده است كه بگويد:

از آنجايى كه اقبال به عنوان يك فيلسوف، معتقد به وحدت جهان است فلسفه او بايد شكل روش فكرى به
خود مى‏گرفت. ولى افكار اقبال بيش از آنكه بهنثر بيان شده باشد، به نظم و به صورت شعر بيان شده و به
روشنى معلوم است كه براى ارتباط دادن منطقى افكار و بيان جزئيات لطيف عقلى، شعر وسيله مناسبى نيست،
و چون اقبال غالباً افكارش را به صورت شعر بيان كرده است نمى‏توان انتظار داشت همان‏طور كه فيلسوف
افكارش را به نثر بيان مى‏كند اقبال هم همه افكار منطقى لطيف و دقيق و جزئيات فلسفه‏اش را در لباس
شعر بيان كرده باشد و به اين دليل است كه فلسفه اقبال به صورت روش روشن و مستمرى در يك يا چندين كتاب،
منظم و مدون نشده است.

به هرحال افكار وى به صورت اجزاء متفرق در منظومه‏هايى كه سروده است يافت
مى‏شود و از آنجايى كه اقبال قريحه شاعرى داشت، براى نشر افكار وى مفيد و مؤثر واقع شد. شاعرى
وسيله‏اى است كه افكار را با نيروى انقلابى به دلهاى مردم انتقال مى‏دهد.

اگر اقبال فقط فيلسوف بود
و شاعر نبود، جامعه اسلامى‏اى كه وى در ميان آن مى‏زيست و - آنان رابطه خود را با سنتها و نظامات
فكرى قطع كرده بودند -  شايد نمى‏توانستند از فلسفه او الهام بگيرند ولى اين مردم احتياج داشتند تا
به شدّت تكان بخورند و از حالت جمود و ركود خارج شوند. بدين سبب خداوند راه علاجى كه به روى مردم گشود
اين بود كه اقبال فلسفه‏اش را با نغمه‏هاى شاعرانه به گوش مردم برساند تا اينكه آگاه شوند و تكان
بخورند.

با توجه به اين معنى است كه اقبال ملتش را دعوت مى‏كند تا به پيام او گوش دهند و براى انجام همين
منظور است كه مى‏گويد:

 94- اتفاقاً دراين پيام روى سخن شاعر بيشتر با جوانان ايران است. و من به سهم خود در دوران بحران فكرى
بهره حياتبخشى از او برده‏ام.