مفخر شرق نسخه متنی

نظر او درباره احترام به شخصيت بشر نيز مظهر ايمان او به اين معنى است و همين حس احترام او را وادار
كرد تا اهمّيّت آزادى را براى هر جامعه‏اى تقدير و ترويج كند، ولى آثار نامطلوب و مردود
ناسيوناليزم محدود اروپايى را پس از مسافرت به اروپا از نزديك تشخيص داد.

اين مقدار از مطلب تا اينجا روشن است ولى معلوم نيست و دليل واضحى در دست نداريم تا بدانيم اقبال از
چه موقعى به فكر ‹‹ فلسفه خودى ››(11) افتاد، ليكن اين قدر مسلم است كه اين فلسفه را در نتيجه
برخورد با عكس العمل دكترين ‹‹ وحدت وجود ›› يا به تعبير صحيح‏تر ‹‹ وحدت موجود ›› و به اصطلاح

اروپايى فلسفه ‹‹ پانته‏ايسم ››(12) پايه‏گذارى كرده و آن را توسعه و تكامل بخشيده است. در اين
باره ارباب تحقيق و متفكران مطالعات عميق و دقيقى خواهند كرد تا معلوم شود كه اقبال از چه موقعى به
آثار زيانبخش اين دكترين به ترقى و پيشرفت انسانيت پى برد.(13)

11-  Ego.

12-  Pantheism.

13- زيان اين بحث بيشتر از هر جهتى ناشى از آن است كه همه‏چيز را خدا مى‏داند.