مقدمه
كتاب حاضر مشتمل بر دوازده جلسه سخنراني متفكر شهيد استاد مرتضي مطهري پيرامون " فلسفه اخلاق " و داراي دو بخش است بخش اول كه قسمت اعظم كتاب را تشكيل مي دهد متشكل از نه سخنراني استاد در سال 1351 شمسي در مسجد ارك ( تهران ) مي باشد كه البته در اصل ده سخنراني بوده و متاسفانه نوار سخنراني اول در دست نيست ،ولي اين امر لطمه اي به بحث وارد نمي كند زيرا در جلسه دوم ، استاد شهيد خلاصه اي از بحث جلسه اول را بازگو نموده اند بخش دوم كه " ضميمه " نام گرفته است متشكل از سه سخنراني استاد مي باشد كه در زمانها و مكانهاي مختلف ايراد شده اند تاريخ دقيق و محل سخنراني اول يعني " اخلاق كمونيستي " مشخص نيست ولي آنچه مسلم است اين سخنراني در اواخر حيات استاد انجام گرفته است سخنراني دوم " مسئله خودي در اخلاق " نام دارد كه در حدود سال 1339 در دانشسراي عالي تهران ايراد شده است
و البته نوار آن در دست نيست و تنظيم آن از روي متني كه در همان زمان از نوار استخراج شده و در اختيار استاد قرار گرفته صورت پذيرفته است " معيار فعل اخلاقي " گفتار سوم اين بخش و آخرين گفتار كتاب مي باشد كه در اواخر حيات استاد و در جمع طلاب علوم ديني ايراد شده است و البته اوائل اين بحث كه در تعريف فعل طبيعي و فعل اخلاقي مي باشد مي تواند تا حدي نبود اولين گفتار بخش اول را جبران نمايد .در اينجا ذكر چند نكته را لازم مي دانيم :1 - كتاب حاضر صرفا حاوي بحث پيرامون اخلاق نظري نمي باشد بلكه شامل مطالب جاذب و نافذي درباره اخلاق عملي نيز هست و توام بودن اخلاق نظري و اخلاق عملي در اين كتاب از امتيازات مهم آن است .2 - در پايان اكثر سخنرانيها استاد شهيد به جهت موقعيت زماني ذكر مصيبت كرده اند كه بي ارتباط با موضوع بحث نيز نمي باشد اين ذكر مصيبتها حذف نگرديده اند .3 - عناوين گفتارها - غير از گفتارهاي دهم و يازدهم - از تنظيم كننده مي باشد .4 - استاد شهيد يادداشتهاي نسبتا زيادي پيرامون فلسفه اخلاق و اخلاق اسلامي دارند كه به فضل خدا در سلسله يادداشتها به چاپ خواهند رسيد .5 - قبلا كتابي تحت عنوان " فلسفه اخلاق " به نام استاد شهيد توسط واحد فرهنگي يكي از بنيادها بدون كسب اجازه از مسؤولين امر منتشر شده است در تنظيم كتاب مذكور دقت لازم به كار نرفته و تنظيم كننده ، مطالب استاد را به قلم خود در آورده و اصالت كلام استاد را از بين برده است
و به علاوه كتاب مذكور فاقد دو گفتار آخر كتاب حاضر است لهذا كتاب مذكور فاقد اعتبار است . فرصت را مغتنم شمرده به اطلاع علاقمندان آثار استاد شهيد مي رساند : همچنين است وضع كتابهاي " فطرت " و " توحيد " كه از سوي يكي از انجمنهاي اسلامي و نيز كتاب " شناخت " كه از سوي يكي از ناشران غير مسؤول ، به نام استاد منتشر شده اند و " شوراي نظارت بر نشر آثار استاد شهيد " مشغول تدوين متن صحيح و كامل كتابهاي مذكور مي باشد
كه در آينده نزديك به ياري خدا منتشر خواهند شد ، و البته با اقداماتي كه به عمل آمده از اين پس شاهد اينگونه بي نظميها در نشر آثار استاد شهيد نخواهيم بود از خداي متعال توفيق بيشتر مسئلت داريم . 66 / 2 / 1 شوراي نظارت بر نشر آثار استاد شهيد مرتضي مطهري
جلسه اول فعل طبيعي و فعل اخلاقي
بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين باري الخلائق اجمعين و الصلوه و السلام علي عبد الله و رسوله و حبيبه و صفيه و حافظ سره و مبلغ رسالاته سيدنا و نبينا ومولانا ابي القاسم محمد و اله الطيبين الطاهرين المعصومين اعوذ بالله من الشيطان الرجيم :خذ العفو و امر بالعرف و اعرض عن الجاهلين . ( 1 ) قبلا عرض كرديم كه پاره اي از افعال انساني " اخلاقي " ناميده مي شود در مقابل افعال عادي و طبيعي اين سوال پيش مي آيد كه اخلاق و معني اخلاقي بودن يك فعل چيست ؟ چگونه است كه يك كار انسان ، اخلاقي ناميده مي شود ؟ و عرض كرديم كه اگر چه ابتدا به نظر مي رسد كه اين سوال ، سوال خيلي ساده اي است و جواب آساني دارد ، ولي وقتي كه عميقا وارد اين مطلب مي شويم1. سوره اعراف ، آيه . 199