زيبايي غير محسوس - فلسفه اخلاق نسخه متنی

درياها . كيست كه زيبايي را در گلها درك نكند ؟ ! خيلي افراد شايد از گل فقط بوي خوش را درك مي كنند ، در صورتي كه آنهايي كه چشمشان زيبايي را درك مي كند ، در گل ، زيبايي را بيش از بوي خوش درك مي كنند يعني برايش بيشتر اهميت قائل هستند زيبايي گلها ، زيبايي درختها ، زيبايي جنگلها ، زيبايي درياها ، زيبايي كوهها ، زيبايي آسماني كه بالاي سر انسان است ، زيبايي افق ، زيبايي سپيده دم ، زيبايي طلوع آفتاب ، زيبايي غروب آفتاب ، زيبايي شفق ، هزاران نوع زيبايي و جمال محسوس در عالم طبيعت وجود دارد تمام زيباييها كه منحصر به آن زيبائيي كه با شهوت جنسي انسان سرو كار دارد نيست آن كسي كه زيبايي را منحصرا در شهوت جنسي درك مي كند ، در حقيقت اصلا زيبايي را درك نمي كند زيبايي تنها مربوط به غريزه جنسي انسان نيست كه تا مي گويند " زيبايي " بعضي اشخاص فورا فكر مي كنند يعني مسائل مربوط به غريزه جنسي . اين جور نيست . در خود طبيعت هزاران نوع زيبايي وجود دارد تازه اينهايي كه ما گفتيم ، زيباييهاي مربوط به قوه باصره و چشم بود سامعه ، لامسه ، شامه و ذائقه نيز هر يك زيباييهايي را درك مي كنند ، و اساسا " خوب " در هر حسي يعني زيبا . " خوب " در چشم ، زيباي چشم است ، " خوب " در گوش ، زيباي گوش است ، و همين طور " خوب " در لامسه ، ذائقه و شامه . پس اين اشتباه پيدا نشود كه تا مي گويند " زيبايي " افرادي كه در كشان از زيبايي بسيار ضعيف است فورا توجهشان به مسائل جنسي معطوف مي شود .

زيبايي غير محسوس

از اين بالاتر ، آيا زيبايي غير محسوس هم داريم ؟ زيبائيهاي مطلقا محسوس را اكثريت قريب به اتفاق مردم درك مي كنند آيا زيبايي غير محسوس و زيبايي معنوي هم داريم ؟ بله آن هم زياد است حداقلش آن زيباييهايي است كه به قوه خيال انسان يعني به صورتهاي ذهني انسان مربوط است زيبايي فصاحت و بلاغت در چيست ؟ يك عبارت فصيح و بليغ چرا انسان را به سوي خودش مي كشد و جذب مي كند ؟ نثر و شعر سعدي چرا انسان را جذب مي كند ؟ حدود هفتصد سال از زمان سعدي مي گذرد چرا آن جمله هاي كوتاه سعدي هنوز هم در زبانها تكرار مي شود و انسان وقتي كه مي شنود مجذوب آن مي شود ؟ زيبايي است كه چنين مي كند آن زيبايي چيست ؟ آيا زيبايي لفظ است ؟ نه ، تنها لفظ نيست ، معاني اين الفاظ است البته خود لفظ هم در فصاحت دخالتي دارد ولي تنها لفظ نيست معاني اين الفاظ و معاني ذهني آنچنان زيبا كنار يكديگر قرار گرفته است كه روح انسان را مي كشد به سوي خودش و جذب مي كند و همچنين شعر حافظ و مولوي .

آنهايي كه زيباييهاي خيال را درك مي كنند گاهي آنچنان مجذوب و مسحور اين شعرها مي شوند كه اصلا از خود بيخود مي شوند . مرحوم اديب پيشاوري يكي از ادباي بسيار مبرز و از بقاياي حوزه هاي علميه قديم بوده است كه البته ما ايشان را درك نكرديم ، عكس ايشان را ديديم ، سيد بوده است و به اصطلاح خيلي قيافه علما را دارد و واقعا هم در ادبيات مرد فوق العاده فاضل و كم نظيري بوده است خودش هم گاهي شعر مي گفته در كتابي خواندم كه مرحوم اديب گفته بود : دوبار در عمرم خواندن يك شعر مرا از هوش برد ، بيهوش شدم يك بار غزلي از حافظ را خواندم ، آنچنان تحت تأثيرش قرار گرفتم كه بيهوش شدم غزل معروفي است : زان يار دلنوازم شكري است با شكايت گر نكته دان عشقي بشنو تو اين حكايت بي مزد بود و منت هر خدمتي كه كردم يارب مباد كس را مخدوم بي عنايت دندان تشنه لب را آبي نمي دهد كس گوئي ولي شناسان رفتند از اين ولايت در اين شب سيا هم گم گشت راه مقصود از گوشه اي برون آي اي كوكب هدايت از هر طرف كه رفتم جز وحشتم نيفزود زنها از اين بيابان وين راه بي نهايت اين راه را نهايت صورت كجا توان بست كش صد هزار منزل بيش است در بدايت در زلف چون كمندش اي دل مپيچ كانجا سرها بريده بيني بي جرم و بي جنايت چشمت به غمزه ما را خون خورد و مي پسندي جانا روا نباشد خونريز را حمايت

هر چند بردي آبم روي از درت نتابم جور از حبيب خوشتر كز مدعي رعايت عشقت رسد به فرياد گر خود به سان حافظ قرآن زبر بخواني در چارده روايت گفته است من يك دفعه اين شعرها را خواندم ، آنچنان مجذوب شدم كه بي هوش شدم و افتادم اين زيبايي شعر است كه يك اديب را در اين حد مجذوب خودش مي كند تازه اين يك اديب است يك عارف اگر شعرهاي حافظ را بخواند قطعا اين غزل را انتخاب نخواهد كرد . او غزلهاي عارفانه را انتخاب مي كند و كمتر كسي است كه ذوق عرفاني داشته باشد و غزلهاي عرفاني حافظ مثل غزل زير را بخواند و تحت تأثير شديد قرار نگيرد :

گفتم اين جام جهانبين به تو كي داد حكيم گفت آن روز كه اين گنبد مينا مي كرد گفت آن يار كز او هست سردار بلند جرمش آن بود كه اسرار هويدا مي كرد

فصاحت قرآن

چرا جاي دور مي رويم ؟ قرآن نفوذ خارق العاده خودش را از چه دارد ؟ از زيبايي و فصاحتش قرآن مي توانست آن معنايي را كه با اعماق روح انسان سرو كار دارد و به تعبير خود قرآن " مذكر " است يعني آنها را از درون انسان بيرون مي كشد ، با يك عبارتهاي خيلي معمولي و ساده بيان بكند ، ولي خداي اسلام و پيغمبر چون اين كتاب معجزه باقي پيغمبر است ، حقايقش را با زيبايي خارق العاده بيان كرده است به نظر شما فصاحت قرآن تاكنون چقدر اشك از مردم گرفته ؟ ! به تعبير خود قرآن : يخرون للاذقان سجدا . . . يخرون للاذقان يبكون ( 1 ) افرادي كه وقتي [ آيات قرآن را ] مي شنوند ، در حال گريه مي افتند و سجده مي كنند در دلهاي شب ، آيات قرآن چقدر اشك ازمردم گرفته است ! در اثر اين است كه آن معاني در اين لباس بسيار زيبا ، آن حس جمال دوستي معنوي انسان را در اختيار مي گيرد و مسخر خودش مي كند . و اذا سمعوا ما انزل الي الرسول تري اعينهم تفيض من الدمع مما عرفوا من الحق ( 2 ) .

1. سوره اسراء ، آيات 107 و . 109

2. سوره مائده ، آيه 83 [ ترجمه : و چون آياتي را كه به پيامبر فرستاده شده است بشنوند ، مي بيني كه اشك از ديدگانشان جاري مي شود زيرا حقانيت آن را شناخته اند ] .