زيبايي معقول - فلسفه اخلاق نسخه متنی

زيبايي معقول

حالا كه رسيديم به اين حد كه زيبايي منحصر به زيباييهاي مربوط به غريزه جنسي نيست ، در همه محسوسات اين عالم هست ، و منحصر به محسوسات اين عالم نيز نيست ، مربوط به معاني فكري هم هست ، يك قدم برويم بالاتر ، از اين بالاتر هم وجود دارد : زيبايي معقول ، يعني زيبائيي كه فقط عقل انسان آن را درك مي كند ، نه حس انسان آن را درك مي كند و نه قوه خيال انسان ، در يك اوج و مرتبه اي بالاتر است ، و به آن مي گويند زيبايي عقلي يا حسن عقلي نقطه مقابل ، زشتي عقلي يا نازيبايي عقلي است اينجاست كه متكلمين اسلامي ( البته متكلمين شيعه و متكلمين معتزله نه اشاعره ) و همچنين فقهاء اسلامي ( باز فقهاء شيعه و آن گروه از فقهاء اهل تسنن كه از نظر كلامي معتزلي بوده اند ) معتقدند به حسن عقلي بعضي از كارها و قبح و زشتي عقلي بعضي از كارها يعني مدعي هستند كارهاي بشر دو گونه است : بعضي كارها في حد ذاته [ يعني ] خود كار زيبا و جميل است ، با عظمت است ، جاذبه و كشش دارد ، حركت ايجاد مي كند ، عشق و علاقه ايجاد مي كند ، ستايش آفرين است ، [ و بعضي كارها چنين نيست ] .

اصلا بحث ما از همين جا شروع شد كه ما پاره اي از كارهاي بشر را مي بينيم كه با كارهاي عادي و طبيعي او متفاوت است كارهاي طبيعي و عادي بشر كارهايي است كه ستايشها و آفرينها و تحسينها را بر نمي انگيزد ولي پاره اي از كارهاست كه شكوه و عظمت و جلال دارد ، جمال و زيبايي دارد ، در مقابل خودش تواضع و خشوع و تحسين مي آفريند و واقعا هم اين جور است كيست .

كه ببيند انساني خود را فداي نجات جامعه خودش مي كند ، براي خود مشقت مي خرد كه به ديگران آسايش برساند ، و تحسينش نكند ؟ ! قرآن كريم درباره پيغمبر اكرم مي فرمايد : لقد جاءكم رسول من انفسكم عزيز عليه ما عنتم حريص عليكم بالمؤمنين رؤوف رحيم ( 1 ) پيامبري از جنس خود شما براي شما آمده است يك خصوصيت او اين است كه بدبختيها و " عنت " هاي شما ، مشقتها و ناراحتيهايي كه شما گرفتارش هستيد و خودتان در اثر جهالت و ناداني و يا چيز ديگر درك نمي كنيد و ناراحت نيستيد [ بر او ناگوار است ] در نهايت بدبختي هستيد و خودتان درك نمي كنيد ولي عزيز عليه ( 2 ) بر او ناگوار است ، او ناراحتي اش را تحمل مي كند ، او رنجش را مي برد ، رنج ناراحتي تو را بديهي است اين امر تقديس و عظمت و شكوه دارد .

بنابر اين [ اين نظريه مي گويد ] در مكتب اخلاق ، كاري بكنيد كه بشر بتواند زيباييهاي معنوي كارهاي اخلاقي را درك كند ، زيبايي فداكاري ، زيبايي استقامت ، زيبايي انصاف دادن نسبت به ديگران درباره خود ، زيبايي گذشت ، زيبايي حلم ، زيبايي تحمل ، زيبايي جود ، زيبايي سخا را درك بكند اگر اين زيباييها را درك بكند همان طور كه زيباييهاي حسي را درك بكند [ در اين صورت به سوي اين اعمال جذب مي شود ] مثلا وقتي يك قالي زيبا را مي بيند عاشق و شيفته اش مي شود و آن را به قيمتي گرانتر از قيمت اصلي مي خرد چرا ؟ چون زيبايي اش را درك مي كند كاري بكنيد كه مردم زيباييهاي مكارم اخلاقي را درك بكنند ، فكرشان در زيبايي محدود نباشد به مسائلي كه مربوط به امور جنسي است ،

1. سوره توبه ، آيه . 128

2. سوره توبه ، آيه . 128