خود شناسي مقدمه ء خداشناسي و اخلاق - فلسفه اخلاق نسخه متنی

مربوط به چندين هزار سال پيش نيز مي بينيم يكي از كهنترين مسائل و اندرزهايي كه از بشر به ميراث مانده است " خودشناسي " است و امروز هم مخصوصا در يك قرن اخير و در زمان حاضر مسئله انسان و انسان شناسي و علوم مربوط به انسان ، مهمترين و با ارزشترين علوم بشري شمرده مي شود .

خود شناسي مقدمه ء خداشناسي و اخلاق

حال براي چه گفته اند خود را بشناس ؟ از خودشناسي به كجا مي رسي ؟ به عبارت ديگر خودشناسي مقدمه چيست ؟ گفتيم اين را براي دو منظور گفته اند يك منظور همين است كه اگر خود را بشناسي ، به مهمترين مسئله اي كه براي بشر مطرح است و راز اصلي جهان مي باشد يعني خدا پي مي بري دوم اينكه خود را بشناس تا بداني در زندگي و در جهان چه بايد بكني و چگونه بايد رفتار كني ، يعني اخلاق و عمل اگر خود را نشناسي نخواهي دانست كه رفتار و اخلاقت در جهان چگونه بايد باشد
، يعني خودت چگونه بايد باشي ، چون اخلاق ، از آن نظر كه يك سلسله ملكات است بر مي گردد به چگونه بودن و اين كه خودت چگونه باشي و چگونه رفتار كني پس براي پي بردن به بزرگترين رازهاي جهان و مهمترين مسئله اي كه در فكر بشر مطرح است يعني خدا ، خود را بشناس ، و براي مهمترين مسئله از نظر ابتلاي عملي بشر كه من چگونه بايد باشم و چگونه بايد رفتار كنم يعني اخلاق نيز خودت را بشناس .

در قسمت اول مي خواهم مقداري توضيح بدهم كه چگونه انسان اگر خود را بشناسد خدا را مي شناسد ؟ قرآن هم براي " خود شناسي " حساب جداگانه اي باز كرده است ، به اين معني كه در قرآن و فقط در قرآن سراسر عالم خلقت ، آيت و درس است براي خداشناسي ، يعني اختصاص به انسان ندارد كه انسان فقط خودش را بايد بشناسد تا خدا را بشناسد از نظر قرآن ، تمام جريانهاي خلقت ، تمام واحدهاي آفرينش اعم از آسماني و زميني ، هر چه كه در عالم هست ، آياتند ، يعني علامتها و نشانه هاي وجود مقدس پروردگارند :

ان في خلق السموات و الارض و اختلاف الليل و النهار لايات لاولي الالباب ( 1 ) كه اين جور آيات در قرآن زياد است ولي در عين حال كه قرآن سراسر عالم را كتاب حق تعالي مي داند كه هر سطري از سطرهاي اين كتاب دلالت مي كند بر علم و حكمت و دانايي مؤلف آن ، قرآن هم براي نفس انسان حساب جداگانه اي باز كرده ، يعني از نظر قرآن اين فصل از فصول كتاب آفرينش كه نامش انسان است ، براي انسان آموزندگيهايي دارد بالاتر و بيشتر از آنچه كه مثلا درختان دارند درست است كه :

ولي نفس يا خود انسان كه از هر چيزي به انسان نزديكتر است آموزشهايي دارد كه غير او ندارد اين آموزشها كه از مختصات نفس انسان ، و براي انسان است چيست ؟ البته انسان هم داراي تشكيلاتي است كه در هر طبيعتي هست ، و از جنبه وظائف الاعضايي ، فيزيولوژي و تشريحي ، همين طور كه برگ درختان دلالت مي كنند [ بر معرفت كردگار ] ، انگشت يا

1. سوره آل عمران ، آيه . 190 [ ترجمه : همانا در آفرينش آسمانها و زمين و رفت و آمد شب و روز نشانه هايي است براي صاحبان عقل ] .