فلسفه اخلاق نسخه متنی

كه خودش سودي برده باشد مسئله مصلحت با مسئله منفعت نبايد اشتباه بشود مصلحت ، دائر مدار حقيقت است مصلحت و حقيقت دو برادر هستند كه از يكديگر جدا نمي شوند مصلحت يعني رعايت حقيقت را كردن نه رعايت سود خود را كردن ، كه اين منفعت است افرادي دروغ مي گويند ، دروغي به منفعت خودشان مي گوئيد چرا دروغ گفتي ؟ مي گويد دروغ مصلحتي گفتم براي اينكه شندر غاز بيشتر سود ببرد دروغ مي گويد ، و مي گويد دروغ به مصلحت گفتم اين مصلحت نيست ، دروغي است مثل همه دروغهاي ديگر پس اين مطلب اشتباه نشود : دروغ مصلحت آميز غير از دروغ منفعت خيز است .

مسئله ديگر اين است كه همين طور كه كانت اين سخنش را جوري گفته است كه لازمه اش اين است كه راست را هميشه بايد گفت بدون توجه به نتيجه اش ، و دروغ را هرگز نبايد گفت بدون توجه به نتيجه اش ( چون به قول او فرمان وجدان ، مطلق است و آن فرمان عقل است كه مشروط است ، فرمان وجدان ، اگر و مگر و مصلحت و از اين حرفها سرش نمي شود ) همين طور عده اي ، و بيشتر زردشتيها اين را بر سعدي عيب گرفته اند كه سعدي بد آموزي كرده است در مقاله اي كه يكي از فضلاي خودمان نوشته بود آمده بود در هندوستان بعد از آنكه انگلستان آنجا را احتلال كرد و مدارس آنجا زير نظر آنها اداره مي شد گفته بودند سعدي را درس ندهيد براي اينكه او بد آموزي كرده ، گفته است دروغ مصلحت آميز به از راست فتنه انگيز است و اين ، بچه ها را از حالا در راستگويي سست مي كند ببينيد چه مردم خوبي هستند ! اينقدر دلشان به حال مردم هند سوخته است كه نمي خواهند بچه هايشان آنگونه تربيت بشوند بلكه مي خواهند راستگو باشند و حتي دروغ مصلحت آميز هم نگويند . ولي رندان زود فهميدند كه اينها كه جلوي تدريس سعدي را در مدرسه ها گرفتند نه براي اين است ، بلكه براي آن است كه سعدي در ديباچه كتاب گلستان مي گويد :

از اول تو كله بچه ها مي كند كه ترساها دشمن خدا هستند اينها نمي گفتند كه به بچه هاي فارسي زبان در هندوستان سعدي را درس ندهيد براي اين شعرش ، مي گفتند سعدي را درس ندهيد چون بد آموزي كرده ، گفته دروغ مصلحت آميز به از راست فتنه انگيز است ، و اين ، بچه هايتان را فاسد مي كند . اصلا تعليمات سعدي به درد نمي خورد ! زردشتيها هم براي همين كلمه سعدي ، گفته اند سخنان او به درد نمي خورد . سعدي صد در صد ايراني افتخار ايراني ، در كمال صراحت مي گويد گبر و مجوس دشمن خداست به اين دليل " پور داوود " مي گفت سعدي به درد نمي خورد ، او بد آموزي مي كند چون گفته دروغ مصلحت آميز به از راست فتنه انگيز است اينجا هم رندان زود فهميدند كه عيب سعدي اين نبوده ، عيب او اين بوده كه گفته : " گبر و ترسا وظيفه خورداري " و گبر را دشمن خدا دانسته است منتها از اين ، سخن نمي گويند ، آنجا مي خواهند دق دلشان را سر سعدي بيرون بياورند . به علاوه اساسا خيلي عجيب است اين حرف از جناب كانت و از

1. " گبر " يعني مجوس و " ترسا " يعني مسيحي .