قرآن و كعبه - ز ملک تا ملکوت نسخه متنی

قرآن و كعبه

در مسجدالحرام يا طواف مى كنى يا نماز مى خوانى يا قرآن تلاوت مى نمايى و اين قرآن هاى بسيار كه در جعبه هاى چوبين نهاده اند آدم را به زمانى مى بَرَد كه آيات مصحف عزيز را بر برگ نخل مى نگاشتند و يا مسلمانان در ذهن سپرده بودند و در سال 25 هجرى به صورت كلى جمع آورى گرديد. قرآن داراى 114 سوره مى باشد كه 92 سوره آن مكّى و مربوط به اصول دين است و 22 سوره آن مدنى و در باب احكام، چون عبادات و معاملات است.

قرآن مجيد داراى نام هاى عديده اى است، چون كتاب، تنزيل، بيّنه، صحف، صحف مطهره، عروةالوثقى، عزيز، القصص، الكتاب الحكيم، كتاب الله، كلام الله، احسن الحديث، ذكرالحكيم و ده ها نام مبارك ديگر كه عموماً از متن آيات مباركه گرفته شده است. محل نزول اولين آيه، غار حرا در فراز جبل النور در شمال شرقى مكه مى باشد. وحى به سه شيوه شنيدن كلامِ الهى، القا در قلب و وحى به وسيله فرشته صورت مى گرفت. ابتدا آيات وحى در سينه ياران رسول اللّه(ص) حفظ مى شد، به خصوص سال هايى كه در شعب ابى طالب در محاصره كفار بودند و امكان كتابت مناسبى وجود نداشت. حافظان قرآن زياد بودند، امّا ابن مسعود، سالم، معاذ بن جبل، ابى بن كعب، زيد بن ثابت، ابوزيد و ابوالدرداء از همه معروف ترند. علاوه بر آنان على بن ابى طالب(ع)، عثمان، تميم الدارمى، عبادة بن صامت، ابو ايوب، سعد بن عبيد را نيز مى توان از حافظان قرآن زمان رسول الله(ص) دانست.

در صحن مسجدالحرام و درون رواق ها همه جا جعبه اى محتوى كلام اللّه مجيد در دسترس دلدادگان وادى عشق است. وقتى به زمزمه تلاوت ملكوتى قرآن گوش مى دهم نام نخستين معلّمان قرآن تداعى مى شود كه پيامبر اكرم(ص) فرمودند قرآن را از اين چهار تن فرا گيريد: عبدالله بن مسعود، سالم مولى بن حذيفه، معاذ بن جبل و ابىّ بن كعب كه معلّمان رسمى قرآن مجيد بودند و على بن ابى طالب(ع) سر خيل معلمان مصحف عزيز بوده است.

حاملان قرآن مجيد، مهاجران و انصارى چون على(ع)، ابوبكر و عمر و عثمان و ابى بن كعب و زيد بن ثابت و از زمان پيامبر اكرم(ص) عايشه و حَفْصَه و ام سلمه بودند.

كاتبان وحى نيز بسيارند. از ميان 43 تن كه برهان حلبى ذكر مى كند، علاوه بر خلفاى راشدين، سعد بن ابى وقاص و ارقم بن ابى الارقم و ابو ايوب انصارى، ثابت بن قيس و مغيرة بن شعبه را مى توان نام برد.

آيات وحى را عموماً بر پوست و چرم و حرير و كاغذ و سنگ و چوب بى برگ درخت خرما و استخوان شتر مى نوشتند.

بيشتر، على(ع)، عثمان، ابى بن كعب و زيد بن ثابت بودند كه در حضور رسول خدا(ص) به كتابت آيات الهى مى پرداختند.

تعداد كاتبان و حافظان و حاملان و قاريان قرآن هرچه باشد و جمع آورى نهايى آن در دوران نبوى و ابوبكر و عثمان يا هر عصر ديگرى صورت گرفته باشد و شيوه كتابت و رسم الخط و محمل آيات و خط آن، كوفى يا ثلث يا هرچه باشد قرآن كتابى است كه شك در آن راه ندارد، زيرا «ذلك الكتابُ لاريب فيه».

با اين همه چون قرآن هايى كه تا زمان عثمان كتابت شده بود فاقد نقطه و علائم و اعراب بود خواندن را مشكل و بعضاً دچار اشكال مى كرد. از نخستين كسانى كه به رفع اين مشكل مبادرت نمودند چهار تن را نام برده اند: ابوالأسود دوئلى؛ يحيى بن يَعمَر؛ نصر بن عاصم؛ حسن بصرى.

نثر قرآن نه شعر است و نه نثر مرسل و تنها مى توان گفت «قرآن است (17) و بس». قرآن مجيد داراى فنون ادبى بسيار است، قصص و حكم و احكام و اعذار و وعد و وعيد و تبشير و تخويف و اوصاف و تعليم از فنون عديده اين كتاب آسمانى به شمار مى رود.

با چنين اوصافى در مسجدالحرام، روبه روى ناودان طلا، پشت حجر اسماعيل، در برابر كعبه روى سنگفرش هاى سپيد صحن نشسته باشى و مصحف عزيز را در دلت و ياد رسول خدا(ص) را در ذهن و تلاوت آيات شريفه را بر زبان، چه كم دارى؟ آياتى تلاوت مى كنم و در درياى بى كران جذبه آن چنان غرق مى گردم كه برادرى مصحف را بر مى گيرد و به جعبه مصحف دان مى سپارد كه «لِيَقْرَاَهُ عَلى النّاسِ عَلى مُكثٍ».