دو نكته مهم
در اينجا توجّه به دو نكته مهم ، ضرورى است : 1 . آنچه موجب بروز و ظهور آثار ذكر در تخليه و تجليه قلب و رسيدن به معرفت شهودى و محبّت خداست ، تداوم ذكر است ، چنانكه در بسيارى از متونى كه گذشت ، بدان تصريح شدهاست . ذكرى كه تداوم ندارد و بر قلبْ غلبه نمىكند ، نمىتواند موجب حركت انسان به سوى كمال مطلق باشد . فقيه و محدّث بزرگ ، ملاّ محسن فيض كاشانى رحمهالله ، در هجدهمين رهنمود از بيست و پنج رهنمودى كه در رساله زاد السالك در پاسخِ نامه يكى از فُضلاى عصر خويش درباره كيفيت سلوك راه حق ارائه كرده است ، مىفرمايد : قدرى از اذكار و دعوات را وردِ خود ساختن در اوقات معيّنه ، خصوصا بعد از نمازهاى فريضه . و اگر تواند كه اكثر اوقات ، زبان را مشغول ذكر حق دارد ـ و اگر چه جوارح1 - الكافي : 2 / 498 / 1 . 2 - احزاب : آيه 41 .