ريا در مقابل اخلاص - مربی نمونه نسخه متنی

ريا در مقابل اخلاص

شرك و دوگانه پرستى, در مقابل توحيد و يگانه پرستى است و درباره آن به گونه اى بحث نموديم. اكنون وقت آن رسيده كه درباره همتاى شرك كه همان ريا در مقابل اخلاص باشد نيز سخن بگوييم.

بسيارى از افراد مسلمان, هر چند از چنگال ظاهرى شرك رهايى يافته و موجودى را جز خدا نمى پرستند, ولى در برابر آن, گاهى دچار شرك مخفى و پنهان شده و در كارهاى خود, (اخلاص) و خدا را در نظر نمى گيرند.

چه بسا يك فرد نيكوكار, دبستان و درمانگاه مى سازد و يا از مستمندان و فقيران دستگيرى مى كند, امّا محرك او در اين كار جلب رضايت خدا و يا پاداش اخروى نيست, بلكه انگيزه او يك رشته امور مادى زود گذر است كه او را به اين كار وادار مى سازد.

قرآن مجيد در آيات فراوانى, از رياى در عمل و انجام دادن كار نيك, روى انگيزه هاى مادى, نكوهش كرد و همه را در آخرت بى ثمر دانسته است(1). در اين جا برترى مكتب اخلاقى و اجتماعى اسلام كاملاً روشن مى گردد.

روشنتر بگويم: قضاوت و داورى درباره عمل يك فرد از نظر اسلام, نياز به بررسى دو پرونده دارد:

1. پرونده عمل; يعنى كار ذاتاً كار خوبى باشد.

2. پرونده نيت و انگيزه; يعنى بايد ديد كه انگيزه فرد در انجام دادن اين عمل چه بوده است.

فرض كنيد مرد ثروتمندى به ساختن بيمارستانى پرداخت, بيمارستانى كه مجهز به چند صد تختخواب و تمام دستگاههاى مورد نياز باشد. در موقع افتتاح, خبرنگار و عكاس مى ريزد و از نقاط حساس آن عكسبردارى كرده و همه را با آب و تاب, همراه با ذكر فضايل مؤسس, چاپ مى كند. تلويزيون و مطبوعات و ساير وسايل ارتباط جمعى, شروع به تعريف و تمجيد از او مى نمايند; ديگر نمى پرسند نيت او از اين عمل چه بود, براى چه دست به ساختن چنين بيمارستانى زده است, بلكه به ظاهر سازى اكتفا مى نمايند.

ولى اسلام مى گويد: پرونده نيت او را بياوريد تا درست بررسى شود, سپس درباره عمل او قضاوت صحيح به عمل آيد.

آيا او اين بيمارستان را براى جلب رضاى خدا ساخته است؟ آيا عواطف بشرى محرك و انگيزه او بوده و جز معنويتْ محرك ديگرى نداشته است, و يا اين كه او اين بيمارستان را تأسيس كرده تا در ميان مردم به خوبى و نيكى معروف گردد تا در موقع انتخابات رأى بيشترى بياورد؟
هرگاه پرونده نيت او نشان داد كه او اين مؤسسه را به منظور انتفاع مادى و كسب مقام و شهرت نساخته است, در اين صورت, عمل او ارزش دارد, واü اين ظاهر سازى فريبنده, در درگاه خدا و از نظر مكتب اسلام, ارزش بى ارزش است, زيرا (إنَّما الأعْمَالُ بالنِّيَّاتِ), ارزش عمل بسته به نيت است.

قرآن مى گويد: عمل رياكاران مانند آن بذرى است كه بر سنگ خارا كه مقدارى خاك روى آن باشد افشانده شده باشد, سپس رگبارى به آن برسد و خاك و بذر را بشويد و تنها سنگ به جا بماند; اينك متن آيه:

(كَالَّذى يُنفِقُ مِالَهُ رِئِاءَ النّاسِ وَلايُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَاَصِابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْداً لايَقدِرُونَ عَلي§ شَىءٍ مِمّا كَسَبُوا.)