اختلاف شب و روز كه در طول سال, پيوسته از يكى كاسته و به ديگرى افزوده مى شود, يكى از بدايع نظام جهان آفرينش است و سرچشمه آن به طور مسلم, علم و قدرت عظيم و بى پايان است و از نظر علمى, عامل آن, حركت زمين به دور خورشيد و مايل بودن محور آن, نسبت به مدار آن است; اينك توضيح هر دو مطلب:الف) زمين در هر 24 ساعت يك بار به دور خود مى گردد و علت پيدايش شب و روز همين گردش وضعى است, زيرا در پرتو حركت, پيوسته نصف زمين يا كمى بيشتر, رو به آفتاب است و اشعه خورشيد, آن را روشن و حالت روز را پديد مى آورد و آن نصف كمتر, هميشه پشت به آفتاب و در سايه مخروطى شكلى فرو رفته و حالت شب را پديد مى آورد.ب) زمين در طى يك سال خورشيدى در مدار معينى به دور خورشيد مى گردد, ولى محور زمين (خط موهومى كه از مركز زمين گذشته و دو قطب شمال و جنوب را به هم وصل مى كند) نسبت به مدار زمين (مسير گردش زمين به دور آفتاب) عمودى نيست, بلكه زمين در زاويه 23 درجه و 27 دقيقه اى قرار گرفته است و به همان نسبت, محور زمين به مدار آن انحراف دارد.دو نقطه, از اختلاف شب و روز, يعنى كوتاهى و بلندى مستثناست: يكى نقاط استوايى كه شبانه روز در آن جا يكسان و تقريباً 365 شب و روز دارند, ديگرى مناطق قطبى كه شب و روز در آن جا يكسان است, ولى هر موقع, در قطب شمال, روز باشد, در قطب جنوب, شب است و بالعكس و در غير اين نقاط, اختلاف شب و روز دايمى است و كوتاهى و بلندى آنها برحسب دورى و نزديكى آنها از خط استوا و قطب شمال و جنوب مى باشد.