13 - همه چيز حساب دارد
16. (يا بُنَيَّ إنَّهَا إنْ تَكُ مِثقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِى صَخْرَةٍ أو فِى السَّمِواتِ أَوْ فِى الأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللّه إنَّ اللّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ
اگر چيزى به اندازه سنگينى يك دانه خردل [از اعمال بشر] در دل سنگى يا در گوشه اى از آسمانها و زمين باشد, خداوند آن راحاضر مى سازد [و حساب آن را دارد] خداوند دقيق و آگاه است)
جهانى كه ما در آن زندگى مى كنيم, اندازه و وسعت زمين و آسمانهاى آن براى ما پوشيده است و تاكنون كسى به طور تحقيق, وسعت آن را به دست نياورده است. آنچه مسلم است, اين است كه هر اندازه علم, گامهاى بلندترى در گشودن راز هاى جهان ما بر مى دارد, انسان به وسعت و پهناورى و عظمت جهان بالا بيشتر پى مى برد.روزگارى دانش بشر درباره جهان, محدود به يك مركز (زمين) و نه فلك بود و معتقد بود كه پس از نه فلك, هيچ چيز وجود ندارد. تحقيقات دانشمندانى, مانند (كپرنيك) و (گاليله) اين فرضيه را درهم پيچيد و با چشمهاى مسلح, جهانى را ديدند كه طول و عرض و به اصطلاح صحيحتر, وسعت و پهناى آن را نمى توان با متر و فرسخ تعيين و تحديد نمود; از اين رو ناچار شدند با مقياس ديگرى اين فواصل را تعيين كنند, آن مقياس نوين براى تعيين فواصل ستارگان (سير نور) است. نور در هر ثانيه, سيصد هزار كيلومتر كه با پنجاه هزار فرسنگ معادل است, راه مى پيمايد و اگر مقدار مزبور را ضرب در شصت ثانيه كه يك دقيقه تمام است بكنيم, سرعت سير نور در هر دقيقه به سه ميليون فرسنگ مى رسد; بنابراين نور مى تواند در يك ثانيه, هفت مرتبه دور زمين كه چهل هزار كيلومتر است دور بزند.اكنون كه مسلم است نور خورشيد تقريباً در ظرف هشت دقيقه به زمين مى رسد, بايد گفت: نور در اين مدت كوتاه, 24 ميليون فرسنگ, راه مى پيمايد و فاصله اين سياره (زمين) با مركز خود (خورشيد) تقريباً 24 ميليون فرسنگ است.عقل و هوش در برابر اين وسعت و عظمت, مبهوت وحيران است, در صورتى كه اين محاسبه مربوط به يك ستاره از يك منظومه شمسى است, در حالى كه منظومه شمسى ما در برابر صدها هزار منظومه و سحابى بسيار ناچيز و بى ارزش است.آنچه مسلم است, اين است كه در اين سالهاى اخير, قدمهاى بزرگى در راه درك عظمت و وسعت عوالم نجومى برداشته شده, به طورى كه از ميزان تصور انسان خارج است. (فلاماريون) فاصله دورترين سحابيها (عوالم نجومى خارج از كهكشان ما) را پنج ميليون سال نورى فرض كرده است, ولى امروز از هزار ميليون سال نورى هم بيشتر شمرده مى شود و عدد آنها تا جايى كه معلوم شده به ميليونها مى رسد.هيچ بعيد نيست معلومات كنونى بشر در برابر معلومات آيندگان, بسان اطلاعات پيروان (بطلميوس) نسبت به اطلاعات كنونى بشر باشد و بشر آينده به اين اندازه گيريها لبخند بزند و با ديده حقارت بنگرد. قرآن اين حقايق را در يك آيه كوتاه بيان فرموده است:(لَخَلْقُ الْسَّمَواتِ والأَرْضِ أكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لايَعْلَمُونَ)(1)
آفرينش زمين و آسمانها برخلاف تصور بيشتر مردم, بالاتر و بزرگتر از آفرينش بشر است.