فصل سّوم :
امتحان قانوني فراگير
موارد ابتلا و امتحان در قرآن
مواردي را که قرآن در زمينه فتنه و ابتلاء بحث کرده است، مي توان به دو دسته کليتقسيم کرد. البته روح همه اين موارد اين است که خداي متعال شرايطي پيش م يآورد
تا افراد سر دو راهي ها يا چند راهي ها قرار بگيرند و يک راه را انتخاب کنند. حقيقت
امتحان و فتنه و ابتلا و همچنين هدف از آفرينش انسان در اين عالم همين است. موارد
امتحان به حسب تعبيرات قرآن کريم فرق مي کند. در برخي موارد خداي متعال صريحاً
امتحان کردن را به خودش نسبت داده است و مي فرمايد: ما مبتلا کرديم، ما امتحان
کرديم. در برخي موارد به انسان ها نسبت داده است و م يفرمايد: انسان ها ايجاد فتنه
کردند. روح هر دو بر م يگردد به اين که بايد زمين هاي براي انتخاب انسان ها فراهم شود
تا با اختيار خود استعدادهاي خويش را شکوفا کنند و راه نهايي خودشان را برگزينند.
مواردي را که خدا به خود نسبت مي دهد عمده آيات از اين دسته است - باز قابل
تقسيم به دو دسته است. در يک دسته مورد فتنه امور تکويني است؛ يعني خدا چيزي را
به صورتي خلق کرده يا وصف وجودي تکويني خاصّي به آن داده تا اسباب آزمايش
و فتنه قرار گيرد. در دسته ديگر افعال تشريعي الهي به عنوان وسيله امتحان ذکر شده
است. مثلاً مي فرمايد: ما اين دستور را داديم و اين وظيفه را تعيين کرديم تا انسا نها
آزمايش شوند.اما آ نهايي که مربوط به امور تکويني است باز يک دسته آياتي است که به طور کلي
ذکر فرموده که ما همه شما را امتحان م يکنيم يا همه چيز وسيله امتحان و آزمايش است.
دسته ديگر، موردهاي خاصّي را به عنوان وسيله آزمايش بيان م يفرمايد.