تاج و تخت امويان در
تندباد سقوط

ديديم چگونه شورشها و آشوبها عليه حكومت اموى از هر سو رو
به رشد نهاد، آن هم بدانسان كه رفته رفته نيرويشان را فرو مى مكيد
و بسيار به سستى شان مى كشيد. در اين گيرودار چنان با مردم رودررو
قرار گرفتند كه كنترل كشور از دستشان خارج شد و ديگر نتوانستند
سلطه خود را بر اوضاع حفظ كنند.

اين شورشها بطور كلّى رنگ و آميزه مذهبى داشت،
مانند:

ـ شورش اهل مدينه كه «واقعه حره» ناميده شد.

ـ شورش قاريان كوفه و عراق با عنوان «دير جماجم»
به (سال 83 هجرى) كه پيش از آن قيام مختار و توبه كنندگان به سال 67
رخ داده بود.

ـ قيام يزيدبن وليد همراه با معتزليان كه به
انگيزه امر به معروف و نهى از منكر بر ضدّ وليد بن يزيد به سال 126
شوريدند.

ـ قيام عبداللَّه بن زبير كه جز دمشق همه جاى
ديگر را فراگرفته و تا مدتى هم بر اوضاع مسلّط بود.

ـ شورشى كه عليه هشام در افريقا برپا شد.

ـ و نيز شورشى كه خوارج به رهبرى مردى ملقّب به
«طالب الحقّ» (حق ستان) به سال 128 به وقوع پيوست.

ـ در خراسان نيز حارث بن سريح در سال 116 قيام
كرد و مردم را به كتاب خدا و سنّت پيامبرش فرا خواند.

اينها و قيامهاى ديگرى كه جاى ذكر همه شان اينجا
نيست همه انگيزه مذهبى داشتند.

اما برخى از شورشهاى ديگر هم بودند كه تنها
هدفشان حكمرانى و فرمانروايى بود. از باب مثال، قيام آل مهلب (102
هجرى) و قيام مطرف بن مغيره را نام مى بريم.