عدم دسترسى به حجّت و دين ممكن است معلول وضعيّت خاصّ محيط زندگى و شرايط ويژه اقليمى و يا معلول ناتوانى هاى روانى و نارسايى هاى فكرى باشد. از امام باقر(عليه السلام) درباره مصداق «مستضعف» سؤال كردند، پاسخ دادند: «افراد كم عقل را گويند». طبرسى در ذيل آيه 97 از سوره نساء مى نويسد: لايستطيعون حيلة لفقرهم و عجزهم و قلّة معرفتهم بالطريق ; مستضعف كسى است كه به دليل عجز (عجز فكرى و عقلى) و عدم آشنايى با راه هاى دسترسى به دين، استطاعت دستيابى به آن را ندارد. ممكن است در برخى موارد، «استكبار» حاكم با ايجاد فرهنگ الحادى و ايجاد اختناق در مقابل فرهنگ مذهبى، فرد و يا جامعه اى را به استضعاف عقيدتى و مذهبى بكشاند. در زمان ما كشورهاى كمونيستى و احياناً سوسياليستى را نمى توان از اين مسأله به دور دانست. اين دسته از مستضعفانند كه در قيامت فرياد مى زنند. يقول الّذين استضعفوا للّذين استكبروا لولا انتم لكنّا مؤمنين ; مستضعفان به مستكبران مى گويند: اگر شما نبوديد ما به ايمان روى مى آورديم.