د. همزيستى مسالمت آميز - درس هایی از وصیت نامه امام خمینی (ره) نسخه متنی

د. همزيستى مسالمت آميز

تأمين همزيستى مسالمت آميز يكى از اهداف مهم رسالت انبيا و يكى از آرمان هاى اساسى راهيان نور است; زير در سايه تحقّق اين هدف مهّم است كه بسيارى از اهداف برتر تحقّق مى يابند.

يكى از اهداف مهمّ اجتماعى اسلام، تحكيم اخوّت و گسترش وحدت است. اسلام با طرح مسأله اخوّت ميان مسلمانان، پيوند و اتّحاد اجتماعى را تحكيم مى بخشد و در پرتو طرح برقرارى ارتباط سالم با ملل ديگر موجب ظهور تفاهم و همزيستى مسالمت آميز مى شود. اسلام از اين راه در جامعه، از قطره ها حويبار، از جويباران سيلاب، از سيلاب ها رودى خروشان، از رودها درياچه و درياى عظيم يكپارچه اى از انسان ها فراهم مى آورد. توجّه به اين مسأله سرلوحه رسالت همه انبياى الهى بوده است; زيرا در پرتو اخوّت، جامعه آباد مى شود، امنيّت برقرار مى گردد، دل ها سكونت و آرامش مطلوب خويش را باز مى يابند، زندگى ها سامان مى گيرد، جهاد با كافران و دفاع در برابر يورش آنها صورت مى پذيرد و خواسته هاى الهى انبيا تحقّق مى يابد.

پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) همواره مسلمانان را به برادرى صادقانه با يكديگر فراخوانده و پس از هجرت نيز علاوه بر ايجاد اخوّت ميان آنان، به گسترش وحدت مسلمانان با پيروان مكاتب غيراسلامى نيز توجه داشته است. امضاى پيمان نامه ها باقبايل يهودى، مسيحى و ... در آن روز گواه اين مدّعا است. پيامبر اسلام براى تحقّق اين هدف همواره اخوّت و وحدت را تمجيد و تفرقه و جدايى را نكوهش كرده است. پيامبر(صلى الله عليه وآله) آثار گران قدر همزيستى مسالمت آميز و نيز پى آمدهاى ناگوار تفرقه را خاطر نشان مى كرد.

در قرآن كريم نيز آيات فراوانى در اين مسأله وجود دارد، از جمله:

1. واعتصموا بحبل اللّه جميعاً و لاتفرقوا، واذكروا نعمت اللّه عليكم اذكنتم أعداءً فألَّف بين قلوبكم فأصبحتم بنعمته اخواناً ; هميشه به ريسمان الهى چنگ زنيد و پراكنده نشويد. نعمت الهى را به ياد آوريد كه روزگارى دشمن يكديگر بوديد و خداوند دلهايتان را به يكديگر پيوند داد و به لطف الهى برادران يكديگر شديد.

2. اطيعواللّه و رسوله و لاتنازعوا فتفشلوا و تذهَبَ ريحكم واصبروا، انّ اللّه مع الصّابرين ; از خدا و رسول او فرمان بريد، و نزاع مكنيد كه ناتوان مى شويد و مهابت و قدرتتان از بين مى رود. صبور باشيد كه خدا با صبرپيشگان است.

3. انّما المؤمنون اخوة فاصلحوا بين اخويكم، و اتقواللّه لعلّكم ترحمون ; مؤمنان برادرند، پس (در صورت بروز اختلاف) ميان آنان صلح برقرار كنيد، و از خدا بترسيد تا مورد رحمت قرار گيريد.

در اين آيه علاوه بر مسأله اخوّت، به يكى از وظايف مؤمنان نيز اشاره شده است: مؤمنان نه تنها برادرند، بلكه اصلاح طلب و تجلّى گر اخوّت نيز هستند.

با توجّه به اين آيات به اين نتيجه مى رسيم كه:

الف. معيار اساسى اخوّت اسلامى، ايمان و اعتصام به حبل اللّه و استقامت در صراط ايمان است; به همين دليل است كه آيه وحدت با جملة «اطيعوالله و رسوله» آغاز شده است; چرا كه براى ايجاد و حفظ وحدت بايد به «حبل اللّه» كه همانا قرآن، رسول خدا و ولايت امامان معصوم(عليهم السلام) است، روى آورد.

ب. اختلاف زدايى و گسترش صلح و اخوّت اسلامى يكى از اهداف اصلى حكومت اسلامى است كه همواره بايد به آن انديشيد.

ج. وحدت و اخوّت از نعمت هاى خدا است كه حفظ و تداوم آن نوعى شكرگزارى به درگاه الهى است، و در مقابل، دامن زدن به اختلاف، نوعى كفران نعمت است كه سرپيچى از دستور خدا را دربر دارد.

د. وحدت از نعمت هاى الهى است كه بايد شكرگزار آن بود. قدر دانستن اين نعمت الهى ره آوردهاى قابل توجّهى براى جامعه در پى دارد; از جمله:

1. همبستگى ظاهرى و باطنى ويژه اى در جامعه پديدار مى گردد، هرگونه كدورت قلبى از بين مى رود و جدايى ها به آشتى تبديل مى شود. اسلام به اين مسأله توجّه داشته است كه براى آشتى با مؤمنان بايد پيشدستى كرد و هر كه پيشدستى كند در قيامت پيش از ديگران وارد بهشت مى شود.

در حديثى از معصوم(عليه السلام) آمده است: دو تن كه براى امور دنيايى با هم قهر كرده اند، اگر بيش از سه روز به قهر خود ادامه دهند و در اين حالت از دنيا بروند، از شمار اهل اسلام (درجه اعلاى دين دارى) خارجند. و نيز فرمود: «پاداش صلح دهنده همانند پاداش جهاد در راه خدا است».

2.زمينه رفع نزاع و ايجاد صلح در جامعه اسلامى بيشتر فراهم خواهد بود.

3. روحيّه گذشت، دستگيرى، ايثار و خدمت به ديگران در جامعه اى كه اخوّت حاكم است، قوى تر خواهد بود.

4. عامل تفرقه در چنين جامعه اى كمتر يا ديرتر به مقصود شوم خود دست خواهد يافت.

5 . امّت اسلامى به دليل همبستگى ميان افراد خود، دست نياز به سوى ديگران دراز نخواهد كرد; زيرا با وجود وحدت، زمينه ايجاد خودكفايى ميان آنان مهيّا است.

6 . در پرتو همبستگى هايى كه اخوّت و وحدت ايجاد مى كند، دشمنان جرئت حمله به جامعه اسلامى را نخواهند داشت.

اخوّت، تداعى گر وحدتى است كه از آن به «صداقت اسلامى» تعبير مى شود; صداقتى كه در پرتو ايمان به خدا پديد آمده باشد. اخوّت، صفت جامعى است كه تحقّق آن زمينه ساز تحقّق بسيارى از صفات والاى انسانى است.