عدالت در ديدگاه اسلام از ارج و اهمّيّت ويژه اى برخوردار است ; بر اين اساس همه مكلّفند كه اين خصلت الهى را در خود پديد آورند. اهمّيّت عدالت در نظر اسلام از اين حقيقت نشأت مى گيرد كه در شمار اصول دين و از جمله صفات بارز پروردگار است كه در كنار توحيد، نبوّت و معاد از آن ياد مى شود. فلسفه رسالت انبيا، احيا و برپايى عدل در جامعه است; چنانكه محبوب ترين انسان در پيشگاه خدا كسى است كه داراى اين صفت ارزنده باشد. قرآن كريم آن قدر از عدالت سخن گفته كه به آن لقب «رياض العدل» (گلزار عدالت) داده اند. اين همه به اين دليل است كه همان گونه كه نظام هستى بر پايه عدالت بنيان يافته است (رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: بالعدل قامت السموات و الأرض); زندگى فردى و اجتماعى انسان نيز بايد برپايه عدل و پرهيز از هرگونه ستم و ناروايى استوار باشد; بنابراين عدالت از ديدگاه اسلام يكى از معيارهاى اصلى گزينش افراد براى مناصب مهمّ اجتماعى است. قرآن همواره انسان را به رعايت عدالت در جامعه و در زندگى فردى فرا مى خواند; از جمله مى فرمايد: يا ايّهاالّذين آمنوا كونوا قوّامين للّه شهداء بالقسط و لايجرمنّكم شنئان قوم على الاّ تعدلوا، اعدلوا هو اقرب للتقوى و اتّقوا اللّه، انّ اللّه خبير بما تعملون. اين آيه كه درباره يهوديان بنى قريظه و چگونگى برخورد مسلمانان با آنان است. به مسلمانان گوشزد مى كند كه در پيمودن راه خدا استوار و در زندگى آيينه تمام نماى قسط و عدل باشند; دشمنى با گروهى، آنان را از صراط عدالت خارج نسازد; همواره عدالت را پيشه خود سازند كه اين خصلت همنشين تقوا است. در احاديث پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و امامان معصوم نيز همواره سخن از عدل و عدالت است. اميرمؤمنان(عليه السلام) در دوران خلافت عمر به او خاطر نشان مى كند كه رعايت سه مسأله در جامعه به مصلحت خواهد بود: اقامة الحدود على القريب و البعيد و الحكم بكتاب اللّه فى الرّضا و السّخط و القسم بالعدل بين الأحمر و الأسود ; اجراى حدود الهى بر آشنا و بيگانه به طور عادلانه، قضاوت فقط براساس قرآن چه در هنگام خشنودى و چه در هنگام ناخشنودى و تقسيم بيت المال به طور عادلانه براساس انصاف ميان همه نژادهاى مختلف. آن حضرت خود در عمل همواره در صراط عدل استوار بود و هميشه به كارگزاران خود سفارش مى كرد كه همه انسان ها (مسلمانان و غيرمسلمانان) بايد عادلانه در حوزه ولايت شما به حقّ خود برسند. امام على(عليه السلام) هم چنين مى فرمود: العدل افضل من الشجاعة لأنّ النّاس لواستعملوا العدل عموماً فى جميعهم لأستغنوا ; عدالت از شجاعت برتر است; زيرا اگر مردم همواره در همه جهات براساس عدل عمل كنند جامعه اى سرافراز و بى نياز خواهند داشت. امام على(عليه السلام) ملاك اصلى كردارها را عدل مى دانست او مى فرمود: «العدل نظام الأمرة;اساس زمامدارى عدالت است». او خاطر نشان مى كرد كه: «العدل الحياة»; عدل، حيات است». و نيز مى فرمود: «والعدل قوام الرعيّة و كمال الولاة; عدل مايه ثبات جامعه و كمال زمامداران است». طبق رهنمود امام صادق(عليه السلام) عدالت يكى از سه مسأله اى است كه همگان بدان نيازمندند: ثلاثة اشياء يحتاج الناس طرّا اليها: الأمن و العدل و الخصب ; همه مردم به سه چيز احتياج دارند: امنيت، عدالت و رفاه. نتايجى چند پيرامون ديدگاه اسلام درباره عدالت عبارتند از: 1. هر فرد با توجّه به اهمّيّتى كه اسلام براى عدالت قائل است، آن را معيار كسب مسئوليت هاى اجتماعى (امامت جمعه و جماعت، رهبرى جمعيّت سياسى و اجتماعى، رياست جمهورى، امور قضايى، قوّه مقنّنه و ...) مى داند و آن را از طرق مختلف، در خود مى آفريند. 2. مردم با توجّه به وجود عدالت، درباره امور جارى كشور دلهره اى نخواهند داشت; زيرا مى دانند مسئولان عادل، جز براى احقاق حقوق همگان و احياى عدالت اجتماعى گام برنمى دارند; در نتيجه آرامش درونى و آسودگى خاطر در زندگى افراد پديدار مى شود. 3. هر كس در زندگى تلاش مى كند در برخورد با انسان خطاكار، فقط خود خطاكار را (آن هم به قدر خطاى او) كيفر كند. براى اين كار بايد تقواى الهى را رعايت كند. چنين است كه حسّ انتقام جويى افراد تعديل خواهد شد. 4. مجريان عدالت هيچ گاه در برابر نارضايتى يى كه ممكن است به دليل اجراى عدالت درباره بعضى افراد خطاكار ايجاد شود، احساس ناامنى نمى كنند; چون مى دانند عمل آنها علاوه بر آنكه در پيشگاه خدا محبوب است، در نظر مردم عدالت پيشه نيز چنين است. 5 . در پرتو حاكميّت عدالت در جامعه، افراد به يكديگر احساس اعتماد و امنيّت درونى خاصّى خواهند داشت. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)همواره مسلمانان را به رعايت عدل در خانه و جامعه تحريص مى كرد و به ياران مى فرمود: اعدلوا بين اولادكم بالنحل كما تحبّون ان يعدلوا بينكم بالبرّ و اللطف ; در ميان فرزندان خود عدالت را (از حيث ابراز حمايت و محبّت) رعايت كنيد، هم چنان كه شما دوست مى داريد آنان در نيكى و لطف با شما عادلانه رفتار كنند. و نيز فرمود: اعدل النّاس من رضى للنّاس ما يرضى لنفسه و كره لهم ماكره لنفسه ; عادل ترين انسان كسى است كه براى مردم همان پسندد كه براى خود مى پسندد و براى آنان همان را روا نداند كه براى خود روا نمى داند. و نيز اميرمؤمنان(عليه السلام) فرمود: اعدل النّاس من انصف عن قوّة ; عادل ترين انسان كسى است كه هنگامى كه بر حريف خود پيروز شد انصاف را رعايت كند. اگر جامعه به گونه اى تربيت شود كه عدالت محورى، شالوده زندگى افراد باشد و اين هدف سياسى مهم در زندگى انسان عينيّت لازم خويش را باز يابد، ديگر حادثه ترور مجريان راستين عدالت، پيش نمى آيد و اين سخن معروف تكرار نمى شود كه: «قتل فى محرابه لشدّة عدله». عدالت در صورتى مى تواند جامعه را به رشد و شكوفايى لازم برساند كه در پرتو ايمان به خدا (دين و مكتب انبيا) مورد توجّه باشد، وگرنه جامعه به نتيجه مطلوب دست نخواهد يافت. 6. در پرتو حاكميت عدالت اجتماعى، فقر به طور كامل در دوران ظهور مهدى موعود (عج) تحقق خواهد يافت.
لطفا منتظر باشید ...
