شان نهج البلاغه
نهج البلاغه از چنان شانى برخوردار است كه هيچ كلامى و قلمى با آن قابل قياس نيست، به گونه اى كه نهج البلاغه خود حجت و دليل صحت و راستى خويش است.
آفتاب آمد دليل آفتاب
گر دليلت بايد از وى رو متاب
گر دليلت بايد از وى رو متاب
گر دليلت بايد از وى رو متاب
درباره ى نهج البلاغه بايد اذعان كرد كه هيچ سندى گوياتر و محكم تر از الفاظ و معانى آن نيست و نهج البلاغه خود برترين شاهد صحت صدور آن از اميرمومنان "ع" است. اين كتاب از نظر لفظ و معنا در حد اعجاز است و چه كسى جز على "ع" مى توانسته است چنين معجزه آسا سخن گويد؟ شريف رضى خود متوجه اين حقيقت بوده است و در مقدمه ى خويش بر نهج البلاغه يادآور شده است كه چون كتاب خصائص الائمه را تاليف كرده و در انتهاى جزء نخست آن در فصلى نمونه هايى از كلام اميرمومنان "ع" را آورده است،گروهى از دوستان، آن فصل را پسنديدند و از نكات بى نظير آن دچار شگفتى شدند. [ مقدمه، ص 34. ]
الفاظ و معانى نهج البلاغه چنان است كه نظير آن از نوابغ سخنوران تاريخ صادر نشده است. از محالات عادى است كه كسى بتواند چنين عباراتى بسازد و ممكن نيست كسى بتواند با آن همتايى نمايد، چنانكه بزرگانى با مقايسه ى برخى خطبه ها و سخنان نام آوران عرصه ى فصاحت و بلاغت غير قابل قياس بودن كلام اميرمومنان "ع" را با احدى ثابت كرده اند. 'ابن ابى الحديد معتزلى' در مقايسه اى ميان خطبه جهاديه ى [ نهج البلاغه، خطبه ى 27. ] اميرمومنان "ع" و خطبه اى از 'عبدالرحيم ابن نباته' از بزرگان
خطباى تاريخ و خطيب يگانه ى عصر خويش، درگذشته به سال 374 هجرى، [ ر. ك: وفيات الاعيان، ج 3، صص 158 -156. ] سستى و ضعف خطبه ى 'ابن نباته' را توضيح داده و يادآور شده است كه كلام على "ع" از نظر لفظ و معنا و سبك و سياق برگرفته از قرآن كريم است كه هيچ كلامى را با آن قياس نتوان نمود و كلام على "ع" نظير و مانند ندارد و پس از قرآن كريم و كلام سيدالمرسلين، هيچ كلامى فصيح تر و والاتر و برتر و زيباتر و ارجمندتر از آن نيست. [ شرح ابن ابى الحديد، ج 2، صص 83 -80. ] وى در مقايسه اى ديگر ميان خطبه هاى امام "ع" و 'ابن نباته' بى مانندى كلام اميرمومنان "ع" را آشكار كرده و يادآور شده است كه سخن شناسان و آشنايان به علم بيان، چون به ديده ى انصاف بنگرند، دانند كه جمله اى از نهج البلاغه برابر هزار جمله از 'ابن نباته' است،بلكه برتر و والاتر است. [ همان، ج 7، صص 214 -211. ]
'قلقشندى' مورخ و اديب و نقاد برجسته، درگذشته به سال 821 هجرى، [ ر . ك: الاعلام، ج 1، ص 177. ] در مقايسه اى ميان حكمتى از امام "ع" و سروده ى يكى از شاعران معروف عرب در موضوعى واحد، به برترى والاترى بى قياس كلام اميرمومنان "ع" اشاره كرده است. [ احمد بن على القلقشندى، صبح الاعشى فى صناعه الانشاء شرحهه و علق عليه و قابل نصوصه حسين شمس الدين، الطبعه الاولى، دارالكتب العلميه، بيروت، 1407 ق. ج 1، صص 90 -89. ]
هر سخن شناس و اهل معرفتى كه به نهج البلاغه توجه نموده و در الفاظ و معانى ان تامل كرده است، در شگفتى فرورفته و در برابر عظمت آن اظهار عجز نموده است. [ ن. ك: مصادر نهج البلاغه، ج 1، صص 99 -87. ]