ترجمه نهج البلاغه يا بخشى از آن - چشمه خورشید نسخه متنی

ترجمه نهج البلاغه يا بخشى از آن

تاكنون ترجمه هاى مختلفى از نهج البلاغه، به طور كال يا بخشى از آن، صورت گرفته است كه هر يك داراى ويژگيهايى است و از جهاتى قابل توجه است. البته بايدر در نظر داشت كه كلام اميرمومنان على "ع" در اوج فصاحت و بلاغت و در نهايت حكمت و معرفت است و برگرداندن آن به زبانى ديگر، به طورى كه همان ويژگيها حفظ شود امرى ناممكن است، ولى تلاش براى نزديك شدن به معانى بلند نهج البلاغه و حفظ صنايع ادبى آن در ترجمه امرى ضرورى براى انتقال مفاهيم و زيباييهاى آن است. اينكه ترجمه ى نهج البلاغه به زبان فارسى از چه دوره اى آغاز شده است و اينكه از چه زمانى فارسى زبانان عربى دان به اين مهم پرداخته اند، امرى مبهم است و هنوز نمى توان در اين باره بروشنى سخن گفت، ولى قدر مسلم آن است كه پس از شيوع مذهب تشيع و ترويج معارف شيعه به طور رسمى، نياز به ترجمه و شرح نهج البلاغه به زبان فارسى احساس شده است و بزرگانى بدين امر اهتمام كرده اند. استاد ارجمند آقاى دكتر سيد جعفر شهيدى در اين باره مى نويسد:'از آن وز كه مجموعه ى فراهم آورده ى شريف رضى در دسترس طالبان سخنان
امام "ع" قرار گرفت، سالها بلكه قرنها گذشت تا فارسى زبانان عربى دان بر آن شدند كه ايناثر پر ارج را به زبان فارسى برگردانند تا كسانى كه ازبيت طرفى نبسته اند از بركت سخنان على "ع" بى بهره نمانند. از چه سال يا كدام سده ى هجرى دست به چنين كارى زده اند، معلوم نيست. بسيارى از پژوهندگان، بر آن بودند كه نخستين ترجمه ى فارسى نهج البلاغه در سده ى دهم از هجرت و در حكومت صفويان صورت گرفته است. و ديرينه ترين ترجمه اى كه نشان آن را داشتند، شرح و ترجمه ى و شرح ملافتح الله كاشانى متوفى به سال 988 كه آن را تنبيه الغافلين ناميده است و از آن پس شرحها و ترجمه هاى ديگر... اما اخيرا همكار دانشمند من آقاى دكتر جوينى استاد زبان و ادب فارسى در دانشكده ى ادبيات دانشگاه تهران كه مشغول تصحيح ترجمه اى از نهج البلاغه هستند، درباره ى آن نوشته اند:اين نسخه ى گرانبها را شاه عباس صفوى در سال 1107- درست يك سال پس از طلاكارى گنبد مطهر- وقف حرم كرده است. مترجم ناشناخته و نامعلوم است، فقط روى قراين واژگون و سبك نگارش و موارد دستورى و ساير خصوصيات مى توان حدس زد كه وى مى بايد هم زمان با ابوالفتح رازى باشد يا اندكى از وى جلوتر يعنى در قرن پنجم و ششم مى زيسته است. [ نهج البلاغه، ترجمه ى فارسى حدود قرن پنجم و ششم، به تصحيح عزيزالله جوينى، چاپ اول، انتشارات علمى و فرهنگى، 1368 ش. ج 1، مقدمه، ص دو. ] حدس آقاى دكتر جوينى تا چه اندازه با واقعيت منطبق گردد، پس از بررسى دقيق و اظهار نظر سبك شناسان مشخص خواهد شد. اما دور نمايد كه پس از گذشت پنجاه يا صد سال از گردآورى نهج البلاغه در بغداد، فارسى زبانى در خراسان آن را به زبان خود بگرداند، چه گذشته از صعوبت دسترسى به متن عربى آن در اين مدت كوتاه، چنانكه مى دانيم تا سده ى هشتم از هجرت مذهب رايج در خراسان، مذهب حنفى بوده است و از زمان الجايتو و پس از مناظره ى علامه ى حلى در حضور وى با علماى سنى و گردن نهادن الجايتو به مذهب اماميه بود كه شيعيان اندك اندك نيرو گرفتندو مذهب تشيع در خراسان شيوع يافت. بارى چنانكه نوشتم- پس از انتشار اين كتاب-و اظهار نظر قطعى سبك شناسان، زمان ترجمه دقيقا معلوم خواهد شد. به حال قرنها اشنايى با ترجمه ى نهج البلاغه خاص خواص از مردم ايران بود و مى توان گفت رواج كامل ترجمه ى فارسى نهج البلاغه و بهره ى عموم ايرانيان از اين اثر، در نيم قرن اخير صورت گرفت و تنى چند از فاضلاناز نو به ترجمه ى اين كتاب پرداختند.' [ نهج البلاغه ترجمه ى سيد جعفر شهيدى، مقدمه، صص يح- ك. ]
اكنون ترجمه هايى فراوان از نهج البلاغه در دسترس علاقه مندان است كه بدانها اشاره مى شود و نمونه اى از اين ترجمه ها نيز ارائه مى گردد.