فضايل على
فضايل اميرمومنان على "ع" آن قدر گسترده و عميق است كه كسى را ياراى آن نيست كه در همه ى جوانب آن وارد شود و بتواند حتى گوشه اى از آن را ادا نمايد كه 'بحر را گنجايى اندر جوى نيست'. [ جلال الدين محمد بلخى "مولوى "، مثنوى معنوى، به كوشش توفيق- ه. سبحانى، چاپ دوم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1374 ش. دفتر اول، ص 185. ]
هر كه به اين امر توجه كرده، دريافته است كه در برابر فضايل و كمالات على "ع" بايد اعتراف كرد كه فضايل و كمالات آن حضرت برتر و بى شمارتر از آن است كه بتوان بيان
كرد، چنانكه 'خطيب بغدادى' فقيه و محدث و مورخ بزرگ اهل سنت در گذشته به سال 463 هجرى ياد آور شده است كه مناقب على "ع" مشهورتر از آن است كه بيان شود و فضايل او افزون تر از آن است كه به شماره در آيد. [ ابوبكر احمد بن على الخطيب البغدادى، تاريخ بغداد او ميدنه السلام، دار الكتب العلميه، بيروت، ج 1، ص 123. ]
بزرگان شيعه و سنى در باب فضايل آن وجود بى بديل احاديثى را با ضمامين مشابه از پيامبر اكرم "ص" نقل كرده اند كه آن حضرت فرمود:'لو ان الغياض اقلام و البحر مداد و الجن حساب و الانس كتاب، ما احصوا فضائل على بن ابى طالب.' [ ابوالمويد الموفق بن احمد الحنفى المعروف با خطب خوارزم "الخوارزمى"، المناقب، مكتبه نينوى الحديثه، طهران، ص 2، شهاب الدين اخحمد بن على ابن حجر العسقلانى، لسان الميزان، الطبعه الاولى، دار الفكر، بيروت، 1407 ق. ج 5، ص 72، بحار الانوار، ج 40، صص 75 و 74 و 70. ]
اگر همه ى درختان قلم و آب درياها مركب شود و تمام جن و انس نويسنده گردند، فضايل على "ع" را نمى توانند شماره و احصا كنند.
چگونه مى توان فضايل او را برشمرد، در حالى كه او انسان كامل و مظهر همه ى اسما و صفات الهى است. مگر اسماى حسناى الهى قابل شمارش و احصاست تا بتوان فضايل مظهر آن اسما را شمارش و احصا كرد؟
"قل لو كان البحر مدادا لكلمات ربى لنفد البحر قبل ان تنفد كلمات ربى و لو جئنا بمثله مددا." [ قرآن، كهف 109. ]
بگو اگر دريا براى "نوشتن" كلمات پروردگار من مركب بود، هر آينه دريا به پايان مى رسيد پيش از آنكه كلمات پروردگارم به پايان رسد، هر چند مانند آن را به يارى بياوريم.
"و لو انما فى الارض من شجره اقلام و البحر يمده من بعده سبعه ابحر ما نفدت كلمات الله." [ قرآن، لقمان 27. ]
و اگر هر چه درخت در زمين است قلم گردد و دريا مركب و هفت درياى ديگر از پس "نابودى" آن بيفزايدش "و با آن بنويسند، كار نوشتن" كلمات خدا پايان نيابد.
اين حقيقت در ابياتى زيبا از 'ابن ابى الحديد معتزلى' چنين آمده است:
يقولون لى قل فى على مدائحا
و ما نت عنه الشعر من ضعف هاجس
فلو ان ماء البحر السبعه اللتى
و اشجار خلق الله اقلام كاتب
و كان جميع الانس الجن كتابا
لخطوا جميعا منقبا بعد منقب
لما خط من تلك المناقب واحد
فان انا لم امدحه قالوا معاند
و لا اننى عن مذهب الحق عائد
خلقن مدادا و السماوات كاغد
اذا الخلق افناهن عادت عوائد
اذا كل منهم واحد بعد واحد
لما خط من تلك المناقب واحد
لما خط من تلك المناقب واحد