مولفان كلام على پيش از سيد رضى - چشمه خورشید نسخه متنی

مولفان كلام على پيش از سيد رضى

پيش از سيد رضى بسيارى از دوستداران امام على "ع" و علاقمه مندان به كلام اميرمومنان "ع" به جمع آورى سخنان آن حضرت پرداختند. سخنان و خطبه هاى على "ع" از چنان شيوايى و زيبايى و اهميت و جذابيت برخوردار بود كه در همان زمان صدور حفظ و كتابت مى شد.

شريف رضى نخستين كسى نبوده است كه سخنان اميرمومنان "ع" را گرد آورده و نه او اولين كسى بوده كه سخنان ان حضرت را تدوين نموده است، بلكه مردم نسبت به سخنان على "ع" عنايتى بى اندازه داشتند كه اين عنايت و اهميت را نسبت به سخنان هيچ يك از سخنوران- با وجود بسيارى ايشان، چه در جاهليت و چه در اسلام - قائل نبودند. سخنان اميرمومنان "ع" در زمان خودش تدوين شده است. مردم سخنان امام "ع" را در همان دوران حظ مى كردند و نيز در همان ساعت كه حضرت خطبه اى ايراد و سخنى القا مى كرد، ان را مى نوشتند، چنانكه 'زيد بن وهب جهنى' كه از اصحاب آن حضرت است و در مجامع بسيار و جنگهاى امام "ع" همراه حضرت بوده، كتابى از خطبه هاى اميرمومنان "ع" گرد آورده بوده است. [ ن. ك: فهرست الطوسى، ص 148. ] همچنين 'حارث اعور' برخى از خطبه هاى حضرت را همان زمان كه ايراد شده تدوين كرده است، [ ن. ك: ابوجعفر محمد بن يعقوب الكينى، الكافى، صححه، علق عليه على اكبر الغفارى، دارالكتب الاسلاميه، طهران، 1388 ق. ج 1، ص 141. ] و 'اصبغ بن نباته مجاشعى' كه از خواص اصحاب امام "ع" بوده، عهدنامه ى مالك اشتر و وصيت امام "ع" بهمحمد بن حنفيه را روايت كرده است، [ ن. ك: الفهرست الطوسى، صص 63 -62. ] و نيز 'شريح قاضى'، 'كيل بن زياد نخعفى'، 'نوف بكالى'، 'ضرار ب ضمره ضبائى' كسانى اند كه بخشى از سخنان آن حضرت را شنيده و حفظ كرده و براى مردم نقل كرده اند. 'جاحظ'يادآور شده است كه خطبه هاى على "ع" مدون و محفوظ و مشهور بوده است. [ مصادر نهج البلاغه، ج 1، صص 50 -48. ]

سخنانى كه اميرمومنان "ع" در خطبه هاى خود ايراد مى فرمود يا آن را براى كاتبش آماده مى كرد و به كاتب خود املا مى فرمود، از همان ابتدا بر حسب سيره ى عرب و سنت حفظ در سينه ى گروهى از اصحاب آن حضرت حفظ مى گرديد، سپس آنچه به سينه ها سپرده شده بود در اصول اوليه ى شيعه [ اصول اوليه شيعه چهارصد مجموعه ى حديثى در زمينه هاى مختلف اعتقادات، فقه، تفسير، اخلاق و جز اينها بوده است كه به وسيله ى اصحاب ائمه "ع" از دوران اميرمومنان "ع" تا امام عسكرى "ع" صورت گرفته بوده است. اين اصول پايه هاى اساسى معارف شيعه به شمار آمده و بعدها منبع تدوين كتابهاى اصلى حديث شيعه گشته است. ر. ك: زين الدين بن على بن احمد العاملى "الشهيد الثانى"، الرعايه فى علم الدرايه، تحقيق عبدالحسين محمد على بقال، الطبعه الاولى، مكتبه المرعشى النجفى، قم 1408 ق. ص 72: السيد محمد المهدى بحر العلوم الطباطبائى، رجال بحرالعلوم المعروف بالفوائد الرجاليه، حققه و علق عليه محمدصادق بحرالعلوم، حسين بحر العلوم، مكتبه الصادق، طهران، 1363 ش. ج 2، ص 360، مستدرك الوسائل، ج 3، ص 770، اعيان الشيعه، ج 1، ص 140، محسن بن على الطهرانى المعروف بآغابزرگ، الذيعه الى تصانيف الشيعه، الطبعه الثانيه، دار الاضواء، بيروت، ج 2، صص 135 -125، معجم رجال الحديث، ج 1، ص 78. ] نوشته شد و باقى ماند. [ الذريعه، ج 14، ص 111. ]

گردآوردن سخنان و خطبه هاى اميرمومنان "ع" از زمان حكومت آن حضرت آغاز شد و نخستين مولفان كلام على "ع" اصحاب گرانقدر وى بوده اند. در اينجا به تعدادى از اين تاليفات اشاره مى شود. [ بر اساس: مصادر نهج البلاغه، ج 1، صص 66 -51. ]